سوسن حیدری - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
مصطفی کریمی - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
قاسم عزیزی - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
علی اکبر شمسی پور - Department of Physical Geography, Faculty of Geography, University of Tehran

شناخت الگوهای مکانی رخداد خشکسالی نقش مهمی در پایش، پیش آگاهی و پیش­بینی، مقابله، کاهش آسیب­پذیری و افزایش سازگاری با این مخاطره دارد. هدف پژوهش شناسایی پراکنش مکانی و تحلیل الگوهای مکانی سالانه، فصلی و ماهانه شدت­های خشکسالی ایران است. با این هدف، استخراج شدت­های خشکسالی­ از داده‎های بارش ماهانه بازکاوی شده (ERA۵) مرکز پیش بینی میان مدت اروپا (ECMWF) در بازه زمانی ۲۰۲۱-۱۹۷۹ و شاخص ZSI انجام شد. برای دستیابی به هدف تحقیق و تبیین الگوی مکانی حاکم بر فراوانی شدت­های خشکسالی (بسیارشدید، شدید، متوسط و ضعیف) از روش­های آمار فضایی مانند خودهمبستگی موران جهانی، شاخص انسیلن محلی موران و لکه­های داغ استفاده شد. نتایج شاخص موران جهانی نشان داد که با افزایش شدت، پراکنش مکانی پدیده خشکسالی خوشه­ای شده است. توزیع مکانی شاخص موران محلی و لکه­های داغ نیز این امر را تایید می­کنند. تضاد بسیار واضح در خوشه های محلی رخداد بالا (پایین) و همچنین لکه های داغ (سرد) خشکسالی های شدید (بسیار شدید) سالانه در جنوب، جنوب شرق و شرق دیده شد. در فصل پاییز خشکسالی های ضعیف تا بسیارشدید، جهت­گیری جنوب­شرقی- شمال­غربی دارند. اما در فصل بهار و زمستان الگوی مکانی خشکسالی بسیارشدید برعکس خشکسالی شدید و متوسط است. با وجود تغییرپذیری نسبتا بالای بیشینه خودهمبستگی فضایی مثبت خشکسالی­های شدید و بسیارشدید ماهانه، الگوی مکانی آن ها تقریبا مشابه است.  تشکیل خوشه های مکانی خشکسالی های شدید و بسیار شدید در شمال غرب، شمال­شرق و به ویژه سواحل­خزری، هشدار جدی در مورد مدیریت منابع آب به خصوص برای فعالیت های مبتنی بر رخداد بارش، مانند کشاورزی است.

Natural hazards, spatial patterns, Moran statistics, spatial autocorrelation, hot spots, مخاطرات طبیعی, الگوهای فضایی, آماره موران, خودهمبستگی فضایی, لکه های داغ