مهدی نصیری - دانش آموخته کارشناسی حقوق دانشگاه محقق اردبیلی
سیده زهرا پوررشید - عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی

یکی از مسایل جالب توجه در حقوق ایران، تبعیض میان مرد و زن در سهم الارث و همچنین ارث بری از اعیان اموال غیرمنقول است. این در حالی است که اسلام حقوق زنان را به رسمیت شناخته واز آن حمایت کرده است. همین امر باعث شد در این تحقیق با تعمق بیشتری بررسی شود که آیاواقعااین تبعیض ناشی از نص صریح قرآن، و به تعبیری از احکام واقعی است یا حکمی ظاهری است که فقها بر اساس استنباط و ارزیابی خود از واقعیت و مقتضیات زمان صادر کرده اند. آنچه که در آیه دوازده سوره نساء در خصوص سهم الارث زنان آمده است این است که اگر شوهر، متوفای فرزندی نداشته باشد، همسر آنان یک چهارم سهم الارث و اگر شوهر متوفا فرزندی داشته باشد، یک هشتم سهم الارث را میبرند. در اینجا تفکیکی بین مال منقول و غیرمنقول، زمین آباد و بایر و عرصه و اعیان نشده است. با اینحال ماده ۹۴۶ قانون مدنی ایران مقرر داشته" زنان تنها از قیمت اموال غیرمنقول شوهر خود ارث میبرند و نه خود مال. در واقع پس از فوت شوهر، قانونگذار برای همسر او حق عینی تبعی قایل شده است و نه حق عینی اصلی. به این معنی که زن نمیتواند با بقیه ورثه در مال غیرمنقول شریک شود، مگر اینکه بقیه ورثه قیمت سهم الارث او را نپردازند. حالیه سوال این است که حکم مندرج در ماده ۹۴۶ قانون مدنی منطبق با فقه امامیه است یا خیر و اگر با آن منطبق است مبنای آن اجماع فقها بوده یا موضوع اختلافی است و در نهایت آرای فقها تا چه اندازه با نص صریح قرآن منطبق است.

ارث، زوجه، غیرمنقول، مطالعه تطبیقی