منصور علی زاده بیگدیلو - دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی

در پژوهش حاضر گزیده ای از غزلهای دیوان شمس مطابق با نظریه فرمالیستهای روسی بررسی شده است. برای این منظور نگارنده تلاش میکند تا ضمن توجه به ۲۵۰ ،غزل نمونههای مربوط به فراهنجاریهای واژگانی نوشتاری و زمانی» را در آنها شناسایی کرده و به تحلیل آنها بپردازد در مبحث فراهنجاری واژگانی مولوی با به کارگیری ترکیبهای جدیدی از واژه ها که تا زمان خود مسبوق به سابقه نبوده و با عدول از قواعد ساخت واژه در زبان ،هنجار به آشنایی زدایی از زبان شعری خود اقدام کرده است. نمونه های مربوط به فراهنجاری زمانی با ایجاد مکث هنری در مخاطب به گیرایی و جذابیت شعر افزوده است. در ابیات مربوط به فراهنجاری ،نوشتاری علی رغم بسامد کم آنها به جهت نوع و تازگی ،کاربرد شاعر ضمن نشان دادن ذهن خلاق خود، زبان شعری اش را نیز برجسته تر کرده است حاصل آن که مولوی از طریق فراهنجاری واژگانی نوشتاری و زمانی که از عوامل مهم ابهام هنری است، توانسته است بر تاثیرگذاری و لذتبخشی شعر خود بیفزاید؛ این مدعا آنجا قوت مییابد که مخاطب در مواجهه با آن سعی در فهم معنای پنهان در پشت ترکیبات و واژه ها بر میآید و پس از دست یابی به مفاهیم پوشیده در بطن آنها لذت مضاعفی از شعرمی برد.

فراهنجاری واژگانی ، فراهنجاری نوشتاری، فراهنجاری زمانی ، مولوی، دیوان شمس .