زهرا باژدان - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام

حماسه در لغت به معنای »دلاوری، دلیری و شجاعت« است و در نوع ادب حماسی یا آثار منظوم و منثور حماسی از رخدادهای پهلوانی و اعمال داوری و مردانگی قهرمانان و پهلوانان یک ملت یا یک آئین و کیش گزارش و توصیف میشود، که در راه استقلال کشور یا تکوین حکومت و حفظ آیین خویش میکوشند و با دشمنانشان میجنگند . صورت هنری از مجموعه عواطف و احساسات مردمان یک سرزمین است که طی روزگاری دراز در ادبیات ملل پدیدار شده است هر آنچه که این عواطف و احساسات را بیشتر تحریک میکرد مانند جنگ، نابرابری، فداکاری و میهن دوستی، بازتاب آن در شکل و رنگ حماسه ها بیشتر ظاهر میشد. حماسه ها از روایاتی سخن یم گویند که زمانی نزد قوم صاحب حماسه، به واقعیت تاریخی گذشته دور آنها تعلق میگردید . حماسه یا شعر پهلوانی مانند رمان، قصه و غیره یکی از اقسام شعر نقلی است. گفته اند که حماسه از چهار اصل ریشه میگیرد: تاریخ، زندگی فردی، تخیل محض و روایات جاری شفاهی و کتبی شامل قصه و اسطوره از هر گونه واقعه تاریخی حماسه زا، گاه در حماسه زمان و مکان و اشخاص اصلی خود را حفظ میکند و گاه بر زمان و مکان و اشخاص دیگری منتقل میگردد. در کالبد حماسه، گاه شدت عملیات تاریخی چنان که ویژه حماسه است، سخت غلوآمیزست. ولی گاه شدت واقعی و تاریخی این عملیات خود به اندازه ای است که حماسه جز آنکه جامه حماسی بر آن بپوشاند کار دیگری نیم کند. ما در این مقاله به بررسی ادبیات حماسی در ایران و جهان پرداخته ایم.

ادبیات حماسی، ادبیات ایران، ادبیات جهان