نصرت اله خاکیان - دانش آموخته دکتری دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب

دانش معانی یکی از ارکان بلاغت است که معانی ثانویه و چگونگی همخوانی سخن با مقتضای حال یا خلاف آن را بررسی می کند. در زمان ما کمتر به ناظر و منظوروحشی بافقی توجه شده است؛ شاید به دلیل تحقیر معشوق در طرز واسوخت و این که شاعر در این منظومه، معشوق را تغییر داد. با وجود پژوهش های ارزنده وحشی پژوهان در دهه های گذشته، هنوز درون مایه های شایسته اندیشیدن بسیاری در شعر این سراینده توانمند به چشم می خورد؛ از جمله مواردی که کم تر بدان پرداخته شده است؛ واکاوی عناصر بلاغی( ایجاز و اطناب) در ناظر و منظور وحشی است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و در آن نمونه هایی از منظومه ناظر و منظور وحشی از منظر دانش معانی( ایجاز و اطناب) بررسی شده است. مساله پژوهش این است که ایجاز و اطناب در ناظر و منظور وحشی چگونه است؟ این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است. یافته های پژوهش بیانگر این است که حذف مضاف الیه و دعا بیشترین بسامد و حذف واژه شرط، ایضاح بعد از ابهام و ایغال پایین ترین بسامد را در مثنوی ناظر و منظور وحشی بافقی دارند. در این منظومه عاشقانه، به دلیل گفت و گوهای طولانی میان عاشق( ناظر) و معشوق( منظور)، شاعر به شیوه اطناب سخن گفته است؛ چون که فضای داستان ایجاب می کند گوینده سخن را بسط دهد تا بر خواننده و شنونده بیشتر تاثیر بگذارد؛ هر چند در میان سخن از ایجاز هم، به جای خود، استفاده کرده است.

اطناب، ایجاز، دانش معانی، ناظر و منظور، وحشی بافقی