مرتضی میرزائی - گروه علوم و زیستفناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
احمدرضا محرابیان - گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
حسین مصطفوی - گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم ها، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

ازآنجاکه پدیده ی تغییر اقلیم بزرگترین چالش زیست محیطی شرایط کنونی بیوسفر محسوب می گردد تعیین مطلوبیت رویشگاه هایاحتمالی و بالقوه یکی ا ز ارکان مهم مدیریت و حفاظت از گونه های گیاهی در برابر تهدیدهای محیط زیست محسوب می گردد. امروزه باپیشرفت علم آمار و سیستم اطلاعات جغرافیایی تعیین رویشگاه بالقوه گونه های گیاهی با استفاده از رو شهای مدلسازی پراکنش جغرافیاییگونه های گیاهی میسر شده است. رویشگاه های کشور ایران به دلیل قرارگیری در کمربند خشک کره زمین و متاثر شدن از جریانات تغییراقلیم در معرض تهدید جدی قرارگرفته است. در این میان جنگل های هیرکانی بخش قابل توجهی از شمال کشور ایرا ن و قسمت کوچکی ازجمهوری آذربایجان را تشکیل می دهند. به دلیل آنکه تاکنون مطالعات جامع و یکپارچه ای پیرامون تعیین مطلوبیت زیستگاه و تاثیراتمنفی تغییر اقلیم بر گونه های درختی و درختچه ای در ایران انجام نشده، این مطالعه با هدف مدلسازی و تهیه ی نقشه ی رویشگاه بالقوه یگونه های درختی و درختچه ای دارای ارز شهای زینتی، دارویی و غذایی، در ایران انجام گرفته است . در این پژوهش، با استفاده از تحلیلعوامل اکولوژیک، مدلسازی گردید. به این ترتیب که داده های حضور گونه ها ابتدا نقطه یابی شد و توسط نرم افزار ArcGIS ، نقشه های توپوگرافیو اقلیمی رسم شد. همچنین یکی از مهمترین رویکردهای توسعه یافته در چند دهه اخیر جهت حفاظت از تنوع زیستی، استفاده از رو شهایمدل سازی به ویژه مدل سازی پراکنش گونه ها (SDM) است که در این مطالعه با استفاده از بسته نرم افزاری MaxEnt در محیط نرم افزاری-آماری R مدلسازی شد. سپس عملکرد مدل ها توسط شاخص AUC ارزیابی شد. نتایج نشان داده است که عملکرد تمامی مدل ها براساسشاخص AUC ، عالی و مدلسازی پراکنش گونه های موردنظر با اطمینان آماری بالایی انجام شده است. لازم به ذکر است اثرات تغییرات اقلیمدر سناریوهای مختلف خوشبینانه و بدبینانه در سری های مختلف زمانی (سال های ۲۰۵۰ و ۲۰۸۰) بررسی شده است. نتایج نشان داد که تاثیرمنفی تغییرات اقلیم بر گونه هایی مانند Evonymus latifolia ، Acer hyrcanum ، Quercus petraea Subsp. iberica ،Quercus macranthera ، Pyrus boissieriana و Prunus divaricate Subsp. capsica نمایان شد و تاثیر مثبت این تغییراترا در گونه های Hedera Pastuchovii ، Cupressus sempervirens var. horizontalis ، Populus caspica و Tilia platyphyllos Subsp. caucasica دیدیم. تغییرات اقلیم به صورت معناداری بر روی پراکنش گونه های موردبررسی تاثیر گذاشته شدهاست و جهت حفاظت آنها در آینده بایستی برنامه ریزی لازم به اجرا درآید.

مدلسازی، منطقه هیرکانی، رویشگاه بالقوه، مدیریت حفاظت