محمد شعبانی - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق پردیس فارابی تهران

قاعده اضطرار از مهمترین قواعد فقهی است اضطرار صفتی است که در اثر شرایط تهدید آمیز و غیر قابل تحمل،باعث ارتکاب فعل نامشروع و غیر قانونی می شود از چالش های اصلی قاعده این است که آیا قاعده اضطرارعلاوه بر رفع حکم تکلیفی، رافع حکم وضعی هم هست یا خیر؟ دلایلی که قاعده اضطرار را ثابت میکند دارایاطلاق است و بنا بر ظاهر آن شامل احکام تکلیفی و وضعی می شود که ضمان قهری از احکام وضعی می باشداما از آنجا که حکمت انشاء این حکم از سوی شارع مقدس جهت امتنان و توسعه بر امت است لذا باید همشامل شخص مضطر که باعث ورود زیان شده است گردد و هم شامل شخص زیان دیده گردد در صورتی کهفقط به اطلاقات ادله قاعده اضطرار توجه گردد و حکمت قاعده مد نظر قرار نگیرد این قاعده موجب نهایتتوسعه و امتنان برای مضطر و تضییق و مشقت برای زیان دیده می گردد لذا بر اساس حکمت قاعده دست ازاطلاقات ادله بر می داریم و قاعده را رافع مسئولیت کیفری می دانیم

قاعده، اضطرار، ضمان، قهری، رفع