علی زمانی نیا - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد آب و سازه های هیدرولیکی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
محمود شفاعی بجستان - استاد گروه سازه های آبی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
محمد بهرامی یاراحمدی - استادیار گروه سازه های آبی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

یکی از روش های استهلاک انرژی جریان در پایین دست انواع شیب شکن ها و سدهای اصلاحی و انحرافی، استفاده از حوضچه آرامش و ایجاد پرش هیدرولیکی درون آن می باشد. در رودخانه هایی که بار بستر رسوبی زیادی دارند، پر شدن رسوب مابین زبری ها و آستانه انتهایی حوضچه آرامش بسیار محتمل می باشد که این امر موجب کاهش راندمان زبری ها و آستانه انتهایی و در نتیجه ایجاد آبشستگی در پایین دست حوضچه آرامش می شود. بررسی مورفولوژی رودخانه های آبرفتی حاوی بار بستر نشان داده که در اثر حرکت ذرات رسوبی در بستر، ناهمواریهای مثلثی شکلی در بستر رودخانه ایجاد می شود که به آن زبر گویند. این بستر زبر باعث افزایش زبری و مقاومت جریان می شوند. لذا در تحقیق حاضر از زبری هایی که در پایین دست سرریز اوجی با هدف افزایش میزان استهلاک انرژی جنبشی جریان و کاهش طول پرش هیدرولیکی استفاده شده است. در این تحقیق از آرایش فرم بستر زبر و آرایش بستر صاف (بدون زبری) به ازای اعداد فرود ۶/۸۶ الی ۱۰/۴۲ استفاده شده است. نتایج نشان داد که نسبت اعماق مزدوج پرش (Y۲/Y۱)، طول نسبی پرش هیدرولیکی (Lj/Y۱) و طول نسبی غلتاب پرش (Lr/Y۱) در بسترهای پوشیده از بستر زبر کوچکتر از بستر صاف می باشد. محاسبات نشان داد که مقدار :Y۲/Y۱؛ Lj/Y۱ و Lr/Y۱ در فرم بستر زبر بطور متوسط بترتیب ۱۱/۰۸، ۲۹/۲۸، ۲۰/۸۶ درصد کمتر از بستر صاف می باشد.

برش هیدرولیکی، حوضچه آرامش، بستر زبر، استهلاک انرژی