ناصر جبراییلی اندریان - گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
عطاءاله ندیری - گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
صالح طاهری زنگی - گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
زهرا صدقی - گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

در این پژوهش به منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی، در شهریورماه سال ۱۴۰۰ تعداد ۳۵ نمونه از نقاط مختلف منابع آب زیرزمینی دشت آذرشهر برداشته شده و عناصر اصلی، فرعی، کمیاب (کروم، کادمیوم، نیکل، سرب و آرسنیک) و هم چنین دو نوع آفت­کش ایمیداکلوپراید و کلرپیریفوس برطبق روش­های استاندارد آنالیز شده و با استاندارد­های آب شرب مقایسه گردید. براساس غلظت یون­های موجود در نمونه­ها، ارزیابی شاخص کیفیت آب شرب برای منطقه مطالعاتی انجام و در مرحله بعد ریسک بهداشتی بیماری­های سرطانی و غیرسرطانی برای دو گروه سنی کودکان و بزرگسالان با استفاده از معیارهای آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده (USEPA) انجام شده است. براساس نتایج بررسی­ها، شاخص کیفیت آب منطقه در حد متوسط به دست آمده و هم چنین شاخص ریسک غیرسرطان زایی برای و بزرگسالان کم تر از یک بوده و برای کودکان تنها در بخش کوچکی از منطقه مطالعاتی بیش تر از یک است و این بدین معناست که آب زیرزمینی منطقه از نظر ایجاد ریسک بیماری­های غیرسرطانی در محدوده خطر قرار نداشته و کم تر از حد آستانه خطر است، اما ریسک سرطان­زایی در کل منطقه بیش تر از ۴-۱۰ بوده و مصرف ادامه­دار این منابع آب شرب از مسیر پوستی و بلع احتمال ریسک بهداشتی و سلامتی را برای ساکنین به دنبال خواهد داشت که با توجه به نقشه نهایی ریسک، در جنوب شهرستان آذرشهر، گوگان و روستاهای اطراف ریسک بهداشتی سرطانی به مراتب بیش تر از سایر نقاط است. همبستگی محاسبه­شده بین نقشه GQI و نقشه­های ریسک سلامت نشان داد که همبستگی ریسک سرطان زایی بیش تر از غیرسرطان زایی است و براساس همبستگی بین عناصر موجود در آب زیرزمینی منطقه، عناصر تاثیرگذار در ریسک سلامتی سرطان زایی در اثر عوامل زمین­زاد ایجادشده و فعالیت­های انسانی نقش چندانی نداشته است.

آلودگی زمین زاد و انسان زاد, ریسک سلامتی سرطان زایی و غیر سرطان زایی, شاخص کیفیت آب زیرزمینی