شهره بیروتی - دانشجوی دکتری تاریخ تحلیلی و تطبیقی هنراسلامی گروه پژوهش هنر،دانشکده هنر،واحدتهران
پرناز گودرزپروری - استادیارگروه ارتباط تصویری،دانشکده هنر،واحدتهران مرکزی،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران (نویسنده مسئول)
امیر باقری گرمارودی - استادیارگروه شیمی،دانشکده علوم پایه،دانشگاه بین المللی امام خمینی،قزوین،ایران.

سکه های سلجوقی از منظر زیبایی نقشمایه ها وتنوع شعائر مذهبی، یکی از بهترین سکه های اسلامی می باشند که می­بایست موشکافانه و دقیق ازمنظرشمایل نگارانه وشمایل شناسانه،توصیف،تحلیل و تفسیر گردند تا بن­مایه­های اندیشه و فلسفه وجودی آن ها شناسایی گردد.مهمترین جریان فکری که از هر لحاظ تاثیر عمیقی بر ضرب عناصربصری وهمچنین شعائرمذهبی روی این گروه ازسکه ها گذاشت،گفتمان مذهب بود که تحت تاثیر باورهای مذهبی،درزیباترین شکل خود بر روی سکه ها حک گردید.هدف از پژوهش،بررسی نقشمایه های غالب برسکه ها با رویکرد شمایل شناسانه درطی گام های سه گانه توصیف،تحلیل وتفسیر است تا بتوانیم به پیوندهای عمیق مکنون بین ظاهر یک متن تصویری وآنچه خارج ازمتن بصورت قراردادهای مذهبی تعریف شده است،دست یابیم. پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوه های مرسوم سکه شناسی،در پی پاسخ به این پرسش است که ازمنظرشمایل شناسی اروین پانوفسکی،عناصر بصری حاکم درسکه ها چگونه تحلیل وتفسیر میگردند؟فرضیه آن است که صرف نظر ازمنظرزیبایی شناسانه،برمفاهیم فراتری دلالت مینمایند که همسو با باورهای آیینی واعتقادات مذهبی متنوع است.پژوهش، به روش تحلیلی تاریخی،با استنادبه مطالعات کتابخانه ای،بررسی میدانی وگزینش هدفمند داده های موزه ای نشان می دهد عناصر بصری حاکم در سکه ها دردوران سلجوقیان ایران به تمغاها و عنصر بصری تیر و کمان خلاصه شده و در زمان سلجوقیان روم به سوارکار با تیروکمان و نقشمایه شیر و خورشید ارجاع داده می شود که هر کدام با معانی قراردادی خاصی با مفاهیم فلسفی موجود قرابت داشته،تحلیل وتفسیرشمایل شناسانه ازمنظرگفتمان مذهب و فرهنگ،در دوره های حاکمان متعدد،مورد مقایسه تحلیلی وتطبیقی قرارگرفته ومشاهده گردیده تحت تاثیر سیاستهای دینی و یا بی­سیاستی مذهبی، ضرب نقشمایه ها بهمراه شعائر مذهبی برروی سکه ها صورت گرفته است.

سلجوقیان, سکه, شمایل شناسی, مذهب