حسن حاجی محمدی - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
سمیه حاجی وند پایداری - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

به منظور بررسی توفان های گردوغبار جلگه خوزستان از آمار ۱۳ ایستگاه سینوپتیک در بازه ۱۷ ساله (۲۰۱۶-۲۰۰۰) استفاده شد. روزی به عنوان روز توفانی انتخاب شد که دید افقی کمتر از ۲۰۰ الی ۱۰۰ متر، در بیش از ۷۰ درصد ایستگاه ها گزارش شده باشد. برای تحلیل شرایط جوی از داده های شبکه بندی شده مرکز پیش بینی های میان مدت جوی اروپا و برای نمایش الگوی فضایی گردوغبار از مقادیر AOD سنجند MODIS استفاده گردید. بررسی ها نشان دادند که ۴ الگوی فضایی در منطقه سبب رخداد چنین شرایطی می شوند. انتقال گردوغبار از کانون های شمال و غرب عراق و شرق سوریه به عنوان کانون های اصلی و مناطق خشک شده مرزی بین استان خوزستان و کشور عراق به عنوان تشدیدکننده فعالیت های ریزگردها به شمار می روند. افزایش شرایط ناپایداری در ترازهای زیرین و وجود یک سری اغتشاشات جوی که به صورت بی دررو خشک صورت پذیرفته، سبب خیزش گردوغبار از مناطق احتمالی و سرازیر شدن آن به منطقه شده است. با انجام شاخص سازی، پارامتر تاوایی نسبی تراز ۸۵۰ هکتوپاسکال در شناسایی کانون های احتمالی ریزگردها مناسب یافت شد. بدین صورت که برای پیش بینی گردوغبار در منطقه زمانی که سرعت باد به بیشینه خود بر روی کانون های ریزگردها می رسد، انتظار می رود با تاخیری ۲۴ الی ۴۸ ساعته در منطقه شاهد رخداد توفان های شدید گردوغبار بود؛ اما وجود ناپایداری ها و افزایش تاوایی نسبی بر روی کانون ها سبب شده تا فرآیند مذکور افزایش یافته و در کمتر از ۲۴ ساعت ذرات به منطقه شارش نمایند. درنهایت پیشنهاد می شود جهت پایش و پیش­بینی توفان­های گردوغباری در منطقه از داده­های با توان تفکیک بالا استفاده گردد تا بتوان در پیش­بینی­ها به یک دقت قابل قبول دست یافت.

توفان گردوغبار, تاوایی نسبی, سرعت باد, پیش بینی, استان خوزستان