یوسف ساعد موچشی

مکتبخانه ها سالهای متمادی دارای سازمان و با برنامه روشن نبودند و کامال مستقل از دولت و با پشتیبانی علما و روحانیون اداره می شد ند و معلمان مکتب نیز، بطور کلی از بین طالب علوم دینی بوده و از کتابها و شیوه های آموزشی حوزه های علمیه بهره می گرفتند. دولت نیز کمترین توجهی به دگرگونیهای بین المللی و دگرگونیهای شیوه های آموزشی در جهان از خود نشان نداده و تمایلی به تغییر و تحول در روش های سنتی و قدیمی نداشت. این ناسازگاری بین دو نظام آموزشی قدیم و جدید، در نهایت به دخالت دولت انجامید و در زمان پهلوی اول، دگرگونیهای بسیاری در نظام آموزشی انجام پذیرفت که مهمترین این دگرگونیها خارج شدن نظام مکتبخانه ای و روحانیان از نظام آموزشی کشور بود. این امر نیز دارای آثار و پیامدهای فراوانی بود که در این مقاله به بررسی و شرح آن خواهیم پرداخت. نتیجتا، مخالفت عده ای از روحانیون با مدارس جدید، و نوآوریهای این مدارس، آنان را نه در کوتاه مدت، بلکه در دوره پهلوی اول، به طور کل از صحنه تعلیم و تربیت عمومی کشور خارج ساخت و به جای آن آموزش و پرورش را، که تا مقدار زیادی با شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور ما ناملموس بود، وارد نمود.

مکتبخانه، تعلیم و تربیت، قاجار، پهلوی