صادق گلستانی - استادیار گروه جامعه شناسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

مقوله روش شناسی از مسائل برجسته فلسفه علوم اجتماعی است و مسئله فردگرایی و جمعگرایی روش شناختی از جمله مسائل پرمناقشه این عرصه می باشد. فیلسوفان اجتماعی را در یک صورت بندی می توان در سه دسته فردگرایی و جمع گرایی روش شناختی و تلفیقی دسته بندی کرد که هریک، مدعیات روش شناختی خود را با شواهدی قرین ساخته اند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی دید گاه آبت اله مصباح در این صورت بندای است. پرسش اصلی این است که مطالعه اندیشه های اجتماعی آیت الله مصباح ما را به کدام یک از آن سه رویکرد رهنمون می سازد. این مقاله که با روش تحلیل محتوای آثار آیت الله مصباح سازمان یافته» بر این مدعاست که به رغم دفاع استاد از اصالت فرد و انکار وجود حقیقی جامعه، آرای ایشان را می توان در رویکرد تلفیقی صورت بندی نمود؛ به این معنا که ایشان از مسیر فردگرایی و جمع گرایی روش شناختی، تاملات نظری خود را در حوزه جامعه و پدیده های اجتماعی سازمان می دهد. مبلای انسان شناختی شکل گیری جامعه و نقش اراده و اختیار در تکوین شخصیت، موید رویکرد فردگرایانه است، اما تحلیل های ساختاری و نقش جامعه در شکوفایی شخصیت. شاهدی بر رویکرد کل گرایانه ایشان شمرده می شود.

فردگرایی، جمع گرایی، عاملیت، ساختار، روش شناسی