محمد مصطفایی - استادیار وزارت علوم و تحقیقات فناوری

یکی از الگوها در مواجهه با تنوع قومی جوامع، «همانندسازی» است که از سوی برخی حکومت ها با هدف ایحاد انسحام داخلی دنبال می شود. در همانندسازی به مثابه یک رهیافت دو رویکرد کلی وجود دارد: در یکی نفی نمادهای قومی و فرهنگی بدون ترجیح قومی خاص, و در دیگری نفی نمادهای قومی و فرهنگی به سمت قوم برتر و حاکم. از سوی دیگر، یکی از آموزه های دین اسلام ایجاد وحدت در امت است. همین امر شبهه مشایهت دیدگاه اسلام با رهیافت «همانندسازی» را به ذهن متبادر ساخته، خود یک مسئله به نظر می رسد. اما سیاست «همانندسازی قومی» با هر دو رویکرد، از وجوه گوناگون، توسط عقل و شرع محل نقد است. اصل تنوع اقوام و شکل گیری هوبت قومی امری طبیعی و البته غیرذاتی بوده که اسلام آن را پذیرفته و برای آن مصالحی قائل است. این اصل هر دو رویکرد را به نقد می کشد. تبیض و برتری قومی به مثابه ستون یکی از رویکردهای همانندسازی مردود است. نوع برخورد با سنت های قومی نیز یکسان نیست. چهار رویکرد «پذیرش» «پذیرش همراه با جهت دهی و اصلاح». «سکوت و مباحانگاری» و «عدم پذیرش» از سوی اسللام در قبال سنت ها وجود دارد. محور «همانندسازی اسلامی» برخلاف مسئله قومیت» نسبت به همه اقوام و جوامع یکسان بوده و آن ایدتولوژی مبتنی بر ارزش های انسانی و ایمانی است. امکان تحقق این ایدتولوژی به این سبب که جوامع بشری و اقوام نوعی واحدند میسر است و نقطه نهایی سیر جهان بشری به شمار می رود. شیوه انجام این پژوهش «تحلیل محتوایی» با بهره گیری از استدلال های عقلانی است.

همانند سازی، قوم، تنوع قومی، فرهنگ، انسجام داخلی