سیدمحمدهادی مقدسی - دانشجوی دکترای علوم سیاسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

؛«عرف» ازجمله عناصر اثرگذار بر رفتار فردی و اجتماعی آدمیان است و انسان ها اغلب آگاهانه با ناآگاهانه رفتار خویش را بر پایه آن قرار می دهند. بررسی عرف در مطالعات فقهی سهم بسزایی دارد اما امروزه به ندرت جایگاه عرف در منظومه دانش حکمت اسلامی بررسی می شود. این مقاله می کوشد با روش «توصیف و تفسیر» از منظری فلسفی به عرف نظر بیندازد. چارچوب مفهومی این تحقیق براساس دیدگاه نصیرالدین طوسی در تعیین جایگاه عرف در مقایسه با حکمت عملی و شریعت الهی استوار است. ایشان برای اشاره به عرف از واژگان «اآداب و رسوم» بهره می گیرد. نتیجه این تحقیق یانگر آن است که عرف هم در مطلعات منطقی و هم از زاویه حکمت عملی مسائل مهمی را باز تولیدمی کند. برخلاف دانش فقه که عرف را از منظری انفعالی و صرفا شرایط حجیت آن را بررسی می نمایده نگاه فلسفی به عرف فعالانه و کنشگرانه است و ضوابط و شرایط تحولات آن را نیز می کاود. اهمیت مطالعه فلسفی عرف در شرایط کنونی که شیوه های رفتاری جوامع به سرعت در حال تحول شتابان و انتقال به جوامع دیگر است افزون تر می شود.

عرفه آداب و رسوم، اعتباریات، حکمت اسلامی، حکمت عملی