قاسم ابراهیمی پور - استادیار گروه جامعه شناسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
سیدمحمدحسین حسینی - دکترای اندیشه معاصر مسلمین جامعه المصطفی العالمیه

یکی از مباحث مهم علوم اجتماعی بررسی ادوار علوم است. این مقاله به جریان شناسی دو دوره مهم علم عرفان و رهبران فکری آن، یعنی دوره شکوفایی و ظهور محیی الدین عربی، و دوره تعالی (معاصر) و ظهور صدرالمتالهین پرداخته است. شرایط اجتماعی و خانواده عالم پرور و گشایش علمی و سیاسی این دو دوره، منجر به ظهور این دو شخصیت تآثیرگذار شده است. این مقاله با روش «تطبیقی» و در چارچوب نظربه «روش شناسی بنیادین» که نظریه ای در جامعه شناسی معرفت و مبتنی بر رتالیسم انتقادی صدرایی است، به بررسی پیشرفت های علمی و مبلای معرفتی و غیرمعرفتی دو دوره پرداخته و دریافته که عرفان در دوره تعالی نسبت به دوره های گذشته از رویکرد انزوا خارج شده و توسط سید حیدر آملی شیعی شده است. به علاوه می توان به فلسفی شدن عرفان توسط شخصیت صدرالمتالهین که وامدار ابن عربی است و همچنین ظهور عرفان در عرصه اجتماعی توسط شاگردان مکتب عرفانی نجف و نوصدراییانی همچون امام خمینی (ره) و نقش داشتن در قیام های انقلابی و مذهبی و ظهور عرفان های سکولار و لائیک در عصر حاضر اشاره کرد.

جامعه شناسی معرفت عرفانی، دوره شکوفایی، دوره معاصر، ابن عربی، صدرالمتالهین