سمیه مسیبی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه سوره تهران

این پژوهش در عرصه روانشناسی و ادبیات، به بررسی مکاشفات و رویاهای عرفانی در آثار ادبی ضمن توجه به تفاوت آنها در زمینه های مذهبی، علمی و عرفانی به روش توصیفی – تحقیقی پرداخته است. و شامل پرسش هایی است که به همراه پاسخ آنها ذکر می شود: چرا امروزه از تعبیر خواب و پیشگویی برای امور مهم استفاده نمی شود؟ علم روانشناسی، قدرت های الهام گونه ی برخی رویاها را از سرچشمه ای کهن به نام «ناهشیار جمعی» می داند. نگرش های طبیعت گرایانه جای فرضیات وخرافات را گرفته است. سوال بعدی این است که تعبیر رویا و پیشگویی چه تاثیری در روند زندگی شخصیت های نمایشی دارد؟ مهمترین ویژگی های نا هشیار جمعی فطری بودن، جهان شمول بودن و تصویری بودن آن آست که در رویاها رخ می نمایاند. در گذشته به کارگیری پیشگویی و تعبیر رویا بخشی از فرهنگ مردم بود. مکتوبات نویسندگان و شاعران نیز تحت نفوذ این فرهنگ قرار گرفته است. آثار نمایشی برگرفته از این داستان ها تا به امروز نافع این امر بوده وگاهی سرنوشت قهرمانان نمایشی را تعبیر رویاهایشان رقم می زند. یونگ و علم روانشناسی در شناسایی ابعاد خواب و رویا چقدر تاثیرگذار بوده اند؟ بنابر اعتقاد یونگ، دامنه ی تفسیر رویا بسیار گسترده و بیانگر کل پیچیدگی های ضمیر ناخودآگاه رویابین است. یونگ به الگوهای اصلی و اولیه معتقد است که طرح های دیگر از آن گرفته شده است و این الگوها جهانی بوده و در همه جا یکسان اند. چگونگی ایجاد تعلیق در شخصیت پردازی داستان های «یوسف و زلیخا و سلامان وآبسال» دیگر موضوع مورد بررسی این پژوهش است. ضمن تجزیه و تحلیل زیرساخت مکاشفه و رویا و تاثیر آن بر ایجاد تعلیق در دو داستان جامی، می توان چنین حکم داد که خواب و رویا یکی از مهم ترین عناصر داستان در ایجاد تعلیق بر سرنوشت شخصیت های داستانی جامی، تحت نفوذ مکاتب اسلامی است. این پژوهش به این نتیجه رسیده است که علم تجربی و روان شناسی دیدگاه جدیدی نسبت به خواب رویا ارائه کرده است و کارل گوستاو یونگ بر اساس مبحث جهان شمول کهن الگو، برخی رویا ها را بر فرض لایه های موروثی ساختار روان مطرح می کند.

خواب و رویا، یوسف و زلیخا، سلامان و آبسال، جامی، یونگ، تعلیق