رویا خزائی - دانشجوی کارشناسی آموزش زبان عربی، دانشگاه فرهنگیان،دانشکده شهید باهنر،تهران
عظیمه ریحانی اردبیلی - مدرس دانشگاه، دانشگاه فرهنگیان، دانشکده شهید باهنر، تهران

دادرسی و قضاوت در زمان اعراب بادیه نشین قبل از اسلام دارای مبنی حقوقی معینی نبود و رئسای قبائل با ریش سفیدی به حلمناقشات و منازعات می پرداختند.اما در مقابل نظام منسجم و قانونمند قضایی و اداری بر ایرانیان حاکم بود. حاکمان ایرانی خصوصادر عهد هخامنشی بر اجرای عدالت مصمم بودند. این نظام منسجم و ارزشمند حاکم بر ایران طی تلاقی دو فرهنگ در دوران فتوحاتاسلامی به کشوهای عربی- اسلامی منتقل شد و اعراب از آن بهرمند شدند. تشکیلاتی که تحت حکومت و رهبری پیامبر بر اساساحکام و تعالیم الهی قرآن به داوری بین مسلمانان پرداخت و در عصر خلفای راشدین تکامل و توسعه یافت. عدل و قسط در کنار توحیدرنگ و بویی تازه به حیات کشورهای تازه مسلمان شده داد. در این میان ایرانیان نیز با انتقال شیوه دیوانسالاری خود به حکومت هایاسلامی کمک بزرگی در جهت توسعه جایگاه قضاوت داشتند. این میراث ارزشمند با ریشه ای ایرانی اسلامی توانسته است تداوم یابد ودر طول تاریخ حیات خود را حفظ کند. مقاله حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی سعی در بررسی نقش و تاثیر هر یک از این اتفاقات وتاثیرآن بر دیوان قضا دارد.

ایرانیان،حکومتاسلامی، دیوان سالاری، دیوان قضا ، قضاوت