صادق پرتانی - گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
آسیه نوروزی - گروه پژوهشی اکولوژی انسانی شهری کارگشا، تهران، ایران

سابقه و هدف: آلودگی منابع پذیرنده آب در محل های دفن پسماند، مهم ترین خطر دفن زباله ها بر محیط زیست است. از این رو این پژوهش با دربرگیری شناخت ویژگی های منابع و آلاینده ها و محیط های تحت تاثیر آلودگی و نوع آن، ریسک اکولوژیکی (جامعه انسانی، فون و فلور طبیعی) را شناسایی نموده و تاثیرات آنها را با اولویت بندی جامع بررسی کرده است.مواد و روش ها: در این مطالعه کاربردی تلفیقی، طی یک فرآیند گام به گام و مرحله ای و با استفاده از اطلاعات و آمار موجود (از نظر زمانی و پهنه مکانی تحت تاثیر) شامل نمونه هایی از غلظت عناصر و ترکیبات شیمیایی و فیزیکی آلاینده با منشا پسماند شهری و فعالیت های ناشی از دفن زباله، تمامی انواع ریسک هایی که باید به آن­ها واکنش نشان داد شناسایی و سهم هریک از موثرها، اثرات و متاثرها بدست آمد. برنامه Axure RP برای ترسیم نمودارهای محاسبات سطح ایمنی، خطر و بعد و فاصله آنها و تحلیل ریسک مورد استفاده قرار گرفت.نتایج و بحث: نتایج نشان داد ریسک اکولوژیک منابع پذیرنده در اطراف مرکز دفن بجنورد به عنوان مرکز منتخب استان خراسان شمالی در دامنه ریسک اکولوژیک کم قرار گرفته است. ریسک بیولوژیک ناشی از فلزات سنگین در حد متوسط بوده، و ریسک چرخه غذایی انسانی و پوشش جانوری و گیاهی در رتبه کم و بدون تهدید برای چرخه غذایی می باشد. شاخص ریسک آلودگی عوامل موثر در محاسبه برای خاکچال بجنورد با شرایط اجرایی جاری معادل ۸۱%Rm= برآورد شد. وضعیت این ریسک در دامنه بالای خطرات و در مرز مخاطرات قرار گرفته است.نتیجه گیری: با توجه به شناسایی و تحلیل انواع ریسک در اطراف خاکچال بجنورد، نقشه های هم ریسک، هم خطر و هم ایمن ترسیم شد که در نتیجه آن کانون های آسیب پذیر شناسایی و جهت کنترل و حفاظت از آن ها برنامه ریزی صحیح می تواند صورت گیرد. در واقع طراحی نقشه هم ریسک و منابع بالقوه و بالفعل آلودگی، نوع آلاینده و محیط هدف و تحت تاثیر با در نظر گرفتن دامنه زمانی می تواند مدیریت کیفی منابع را به ­شدت ارتقا داده و بانک اطلاعاتی موجود در کشور و استان را تکمیل وآماده برنامه ریزی های بلندمدت نماید.

منابع پذیرنده آب, خاکچال بجنورد, آلودگی ناشی از پسماند, نقشه هم ریسک, نقشه هم خطر