شهرام نیازی - استادیار، گروه مهندسی آب و محیط زیست، پژوهشکده حوضه آبی دریای خزر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

امروزه که چالش کمبود منابع آب، به یک بحران جدی در بسیاری از مناطق جهان به ویژه کشورمان ایران تبدیل شده است، اهمیت کاهش هر چه بیشتر دور ریز آب بیش از پیش احساس می شود. سیستم های اسمز معکوس پیوسته به عنوان پرکاربردترین فرایند نمک زدایی از آب، بخش قابل توجهی از آب خام ورودی را به صورت تلخاب بسیار شور هدر می دهند. پارامترهای هیدرولیکی و رسوب گذاری نمک ها بر روی غشا ها، مهم ترین عوامل محدودکننده درصد بازیابی در سیستم های RO هستند. تکنولوژی RO مدار بسته با تغییر فرایند پیوسته ROهای متداول به فرایندی نیمه پیوسته و چرخه ای، محدودیت های درصد بازیابی این سیستم ها را کاهش داده و می تواند میزان دور ریز آب را تا ۹۰ درصد کاهش دهد. با توجه به دانش و تجربه بسیار کم در خصوص سیستم های CCRO در ایران، هدف اصلی این پژوهش ارزیابی عملکرد و کارایی سیستم های CCRO در تصفیه خانه های آب ایران بود. در همین راستا، دو سیستم RO پیوسته موجود در تصفیه خانه های آب مستقر در مرکز و شما ل غرب ایران انتخاب شدند. برای اولین بار، بر اساس آنالیز شیمیایی آبهای خام این تصفیه خانه ها، حداکثر درصد بازیابی با فرض تغییر سیستم های RO موجود به سیستم CCRO، بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که با استفاده از سیستم CCRO به جای سیستم RO پیوسته به ازای کاهش قابل توجه حجم تلخاب تولیدی ۷۴ تا ۸۹ درصد مصرف انرژی الکتریکی سیستم به میزان قابل قبولی (۸ تا ۳۶ درصد) بیشتر می شود. در سیستم CCRO با آب ورودی شورتر (تصفیه خانه اول)، حداکثر درصد بازیابی قابل دسترس برابر با ۷/۸۸ بود که عامل محدودکننده برای دستیابی به درصد بازیابی بیشتر، حداکثر فشار قابل تحمل غشاها  bar۴/۴۱ بود. در مورد سیستم با خوراک حاوی شوری کمتر (تصفیه خانه دوم)، حداکثر شدت جریان مجاز تراوش یافته m۳h-۱۵۸/۱، درصد بازیابی سیستم را در ۶/۹۶ محدود کرد. البته در این شرایط با توجه به غلظت زیاد سیلیس و سولفات در آب ورودی به این سیستم، درصد اشباع سیلیس و نمک های سولفات بسیار بیشتر از حدود مجاز بود که به منظور کنترل رسوب گذاری این نمک ها لازم بود ماده ضدرسوب مناسب و احجام زیادی اسید سولفوریک به آب ورودی تزریق شود. به هر حال با کاهش درصد بازیابی سیستم CCRO احجام مصرف اسید و ماده ضدرسوب کاهش یافت.

اسمز معکوس پیوسته, اسمز معکوس مدار بسته, نمک زدایی آب, درصد بازیابی, حداقل دور ریز آب