منیره امنیی - دانشجوی دکتری، علوم و مهندسی محیط زیست، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
نغمه میرقعی دیتان - دانشیار پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، ایران نیز دستخوش تحولات سریع توسعه قرار گرفته است. طی سالهای اخیر، کشور شاهد رشد بالا ودر خور توجه در حوزه های مختلفی همچون صنعت، حمل و نقل، انرژی و غیره بوده است،که اثرات نامطلوب محیط زیستی ناشی از این فعالیت ها بههمان نسبت در حال افزایش است. در واقع می توان گفت که فرآیندهای توسعه در نتیجه سیاست های کشور طی چهار دهه گذشته با بهره برداریگسترده از منابع طبیعی همراه بوده است و از آنجا که توسعه پایدار به عنوان یک اصل اساسی در برنامه ریزی توسعه مورد توجه قرار گرفته، اصلاحنظام های برنامه ریزی موجود به منظور مقابله با چالشهایی که توسعه های مختلف با آن مواجه هستند در تحقق هدف پایداری، ضروری به نظرمیرسد. هدف از انجام این مطالعه نشان دادن مزیت ادغام ارزیابی راهبردی محیط زیست در برنامه آمایش سرزمین به عنوان راهکار اساسی در اعمالملاحظات محیط زیستی در سطوح سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها در کشور است. در واقع این تحقیق به دنبال این بود که پس از غربالگری اهدافو راهبردهای توسعه در اسناد آمایش سرزمین استانهای منطقه ۶ آمایشی ایران، سازگاری این اهداف و راهبردها را با مولفه های محیط زیستی مقولهپایداری، ارزیابی نموده و جایگاه ارزیابی راهبردی محیط زیست را در اسناد آمایش سرزمین در ایران مورد بررسی قرار دهد. در این پژوهش بخشراهبردی و اجرائی اسناد آمایش سرزمین سه استان واقع در منطقه شش آمایشی ایران یعنی استان های تهران، قم و البرز مورد مطالعه و بررسی قرارگرفتند و اهداف کلان توسعه در هریک از آن ها شناسایی و استخراج شد. پس از آن ابتدا تطابق و عدم تطابق اهداف با یکدیگر بررسی شد و باتشکیل ماتریس سازگاری، هم راستایی اهداف مذکور با پارامترهای محیط زیستی مورد ارزیابی قرار گرفت. پارامترهای SEA در این تحقیق از طریقاهداف توسعه پایدار (SDGs) و بومی سازی آنها برای ایران از طریق انطباق با سیاست های کلی نظام در حوزه های مختلف از جمله آب، محیط زیستو آمایش سرزمین استخراج گردیده اند. از این رو سازگاری اهداف توسعه ای اسناد آمایش منطقه ۶ آمایشی کشور با اهداف محیط زیستی ارزیابی ومورد مقایسه قرار گرفتند و مشخص شد ملاحظات محیط زیستی به گونه ای پراکنده و فاقد انسجام و ساختار لازم در این اسناد مدنظر بوده اند.بنابراین در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار در کشور و دستیابی به توسعه همه جانبه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی، تقویت مبانیارزیابی راهبردی محیط زیستی در کشور و ادغام مطلوب و اثربخش آن در مباحث مربوط به آمایش سرزمین پیشنهاد گردید.

ارزیابی راهبردی محیط زیست، سندآمایش سرزمین، منطقه شش آمایشی ایران، ماتریس سازگاری