محمدرضا نظری - استادیار و عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی
هومان لیاقتی - استاد و عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی
لیدا اشتیانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، برنامه ریزی محیط زیست، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی

وقوع پدیده گرد و غبار هر ساله در بسیاری از نقاط جهان از جمله غرب و جنوب غربی ایران و به ویژه در استان خوزستان خسارات هنگفتی بهبخش های مختلف اقتصادی و منابع زیستی وارد میسازد. در دهه های اخیر نیز خشک شدن بخش های قابل توجهی از تالاب های استان خوزستان درنتیجه تغییرات اقلیمی و تشدید خشکسالی ها از یک سو و توسعه طرح های عمرانی و افزایش برداشت از منابع ابی و در نتیجه کاهش حقابه های محیطزیستی این اکوسیستم ها از سوی دیگر، موجب گسترش کانون های گرد و غبار و افزایش خسارات آن گردیده است. بخش کشاورزی به عنوان یکی ازبخش های استراتژیک اقتصادی کشور و استان، در معرض آسیب جدی پیامدهای منفی این پدیده میباشد. با توجه به آثار مخرب این پدیده بربخش های مختلف اقتصادی و الزام دولت به انجام اقدامات مقابله ای پر هزینه برای مهار و کاهش بروز این پدیده در کشور، لازم است که مطالعاتی درراستای برآورد نحوه و میزان خسارت وارده به بخش های مختلف به ویژه بخش کشاورزی انجام گیرد. در این پژوهش سعی شده است ضمن بررسیکانون های گرد و غبار موجود؛ برآورد قابل اتکایی از نحوه و میزان خسارت های اقتصادی ناشی از پدیده گرد و غبار بر محصول اصلی زراعی استانخوزستان یعنی گندم (آبی و دیم) ارائه شود. بر اساس یافته های این پژوهش، کل خسارت اقتصادی سالانه وارده بر محصول گندم آبی و دیم خوزستاناز پدیده گرد و غبار (۲۲۴۰ میلیارد ریال بر حسب قیمت های سال ۱۳۹۷)، بوده که مقدار متوسط به ازای هر هکتار سطح زیرکشت گندم آبی و دیم بهترتیب حدود ۴۱۴۷/۷ و ۱۰۸۴/۲ هزار ریال می باشد. متوسط وزنی کاهش عملکرد (کاهش درآمد ناخالص در هکتار) منتسب به گرد و غبار در کل اراضی مربوط به گندم آبی و دیم استان نیز سالانه معادل ۵/۰۵ درصد است. به عبارت دیگر، گرد و غبار باعث میشود که سالانه به طور متوسط ۵/۰۵درصد از عملکرد در هکتار محصولات غلات آبی و محصولات دیم در استان کاهش یابد.

پدیده گرد و غبار، خدمات اکوسیستمی تالاب ها، استان خوزستان، خسارت اقتصادی، بخش کشاورزی