محمدحسین شریف زادگان - دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
سیده فائزه صفوی - دانشگاه شهید بهشتی،

پژوهش حاضر به دنبال ارائه­ راهکارهای نهادی برای مواجهه با سکونتگاه­های غیررسمی در شهر تهران می­باشد. در ابتدا درباره­ مسئله سکونتگاه­های غیررسمی و رشد روزافزون آن­ها در جهان، ایران و مشخصا کلانشهر تهران صحبت شده است و طرح مسئله بر مبنای نحوه مواجهه و ساماندهی اینگونه سکونتگاه­ ها بوده است. با توجه به رویکرد متاخر بازآفرینی شهری، دیدگاه نهادگرایی، برای ساماندهی سکونتگاه ­های غیررسمی شهر تهران همراه با رهیافت بازآفرینی شهری در این پژوهش درنظر گرفته شده است. نهادگرایی نیز به معنای ایجاد قواعد بازی میان بخش­های رسمی و غیررسمی برای دستیابی به هدف است. در این میان علت درنظرگرفتن این رویکرد ایجاد قواعدی برای درگیری سازنده بخش­های مختلف دولتی، خصوصی، عمومی و مردمی در راستای بهره ­گیری از ظرفیت نهادی هریک علی الخصوص بخش مردمی می­باشد. همچنین این قواعد خود بستر ارائه ترتیبات بهینه نهادی میان تصمیم­ گیران را برای ارتباط موثر بین بازیگران مختلف فراهم می­کند. معیار عدالت نیز با توجه به عنوان، در نقش­ پذیری عادلانه میان نهادهای مختلف در این پژوهش ضروری تلقی شده است. با توجه به مطالعات مفصل نظری در مورد بازآفرینی، نهادگرایی، اسکان غیررسمی و عدالت به تدوین چارچوب نظری پرداخته شده است.باتوجه به پیچیدگی و چندوجهی بودن موضوع و بنابر ضرورت، روش کیفی تحلیل گفتمان، مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از گزینش این روش بررسی اسناد مختلف توسعه از سطح کلان تا خرد، مقالات، نشریات و مصاحبه ­ها برای دستیابی به گفتمان مسلط هر دولت در مواجهه با سکونتگاه­های غیررسمی، قبل و بعد از انقلاب اسلامی بوده است. در این روش با نرم ­افزار MAXQDA کدگذاری­های مربوطه صورت گرفته و نتایج در قالب سیر تغییرات گفتمان مواجهه با سکونتگاه­های غیررسمی کشور با تاکید بر شهر تهران استخراج شده است. هدف از این تحلیل دریافت کاستی­ها و ارائه­ پیشنهادات می­باشد.برای دستیابی عملیاتی به مدل مفهومی پژوهش، رفع بخشی از کاستی­های بررسی شده در منابع و اسناد دولت­ها و برای نهادینه ­سازی رویکرد نهادگرایی برای مواجهه با سکونتگاه­های غیررسمی، نهادسازی مجازی پیشنهاد شده است که بوسیله­ شبکه­ی اجتماعی طراحی شده­، بستر بهره ­گیری از ظرفیت­ نهادی را فراهم کرده است و با ارائه­ ترتیبات نهادی مطلوب میان تصمیم ­گیران، زمینه­ تحقق معیارهای رویکرد نهادگرایی برای مواجه مطلوب با سکونتگاه­های غیررسمی را فراهم کرده است.

راهکارهای نهادی, ظرفیت نهادی, ترتیبات نهادی, ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی, عدالت