سارا خدمتی - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
المیرا صعوه - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
محمدرضا پاکدل فرد - استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

تبریز به دلیل موقعیت حساس، در دوره های مختلف تاریخی دارای اهمیت خاصی بوده است. در زمان حکومت فتحعلی شاه، ولیعهدنشین و دومین شهر بزرگ کشور بوده و از مراکز اصلی تصمیم گیری ها محسوب می شده است؛ به عنوان یکی از مهم ترین شهرهای قاجار، در برگیرنده بناهای متعددی است که میراثی ارزشمند جهت تحلیل و بررسی هستند. دوره قاجار به دلیل تغییر عمده ای که در معماری و شهرسازی آن رخ داده از مهم ترین اعصار تاریخی ایران است. از جمله این تحولات، رابطه زیاد با غرب است که به دنبال آن تاثیرات مستقیمی بر هنر و معماری و به ویژه تزئینات بناها دیده می شود. خانه از جمله مهم ترین بناهای معماری است که تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه در آن قابل مشاهده است. از عناصر اصلی خانه، ورودی است که نسبت به سایر محیط و اجزاء دیگر از ویژگی های خاصی برخوردار بوده است. اجرای تزئینات بسیار متنوع آجرکاری از داخل بنا تا سردر ورودی و معابر، گونه های بسیار غنی از نقوش هندسی را به وجود آورده است. آجرکاری از قدیمی ترین و زیباترین روش های تزئین بنا است که عاملی مهم در شناخت فرهنگ و هویت ایران نیز قلمداد می شود. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تزئینات آجرکاری سردر خانه های تاریخی تبریز در دوره قاجار است.روش تحقیق این پژوهش ترکیبی از روش های تحقیق تفسیری- تاریخی و پژوهش نمونه موردی، گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی است. نتایج نشان می دهد، سردر ورودی هایی با اندازه کوچک یا متوسط یک طرح آجری به صورت طاقنما تزیینی آجری کار شده است و در ورودی هایی با اندازه بزرگ، سردر دارای طرح آجرکاری پیچیده و دارای ستون آجری تزیینی در دو طرف سردر می شود.

الگو، آجرکاری، ورودی، خانه های دوره قاجار، تبریز