احمد فتح الهی - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی، عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
محمد یمنی - استاد دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی
مقصود فراستخواه - عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی
محمد قاضی طباطبائی - استاد دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی

در این تحقیق به بررسی مقایسه­ای تغییرات ساختاری و کارکردی استقلال نظام دانشگاهی در برنامه­های پنج ساله بخش آموزش عالی پس از انقلاب اسلامی پرداخته شده است. مبانی نظری این تحقیق تلفیقی از تئوری سیستم­ها و نظریات ارائه شده در زمینه­های مدل­های حکمرانی آموزش عالی و کارکردهای استقلال دانشگاهی است. هدف از این تحقیق، بررسی و تشریح روند تغییرات ساختاری (مدل­های سه­گانه حکمرانی آموزش عالی) و کارکردی استقلال نظام آموزش عالی ایران، در طی برنامه­های پنج­گانه توسعه است.  بدین منظور از روش تحلیل محتوا با رویکرد کمی و مصاحبه استفاده شده است. هدف از تحلیل محتوا، بررسی میزان فراوانی مقوله­های مرتبط با مدل­های حکمرانی آموزش عالی و کارکردهای استقلال دانشگاهی در متن برنامه­های پنج­گانه توسعه است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی همانند آزمون مجذور کای استفاده شده است. در بخش مصاحبه، از سوالات نیمه­ساختاریافته برای جمع­آوری اطلاعات استفاده شده است. یافته­های تحقیق هم در سه بخش ارائه شده اند که بخش اول شامل یافته­های حاصل از تحلیل محتوا، بخش دوم شامل یافته­های حاصل از مصاحبه با خبرگان موضوعی و بخش سوم نیز مشتمل بر مقایسه یافته های حاصل از تحلیل محتوا و مصاحبه است. در حالت کلی و با نگاهی به سیر تغییرات ساختاری (مدل­های حکمرانی آموزش عالی) و کارکردی استقلال دانشگاهی در طول پنج برنامه توسعه، ملاحظه می­شود که یک تغییر در جهت­گیری و نگرش برنامه­ریزان و سیاست­گذاران کشور، از مدل­های حکمرانی دولت گرا به مدل­های حکمرانی هومبولتی و بازار­محور ایجاد شده که به تبع این تغییر نگرش، میزان توجه به برخی از کارکردهای استقلال دانشگاهی در طی برنامه­های سوم، چهارم و پنجم توسعه، بیش از سایر برنامه­ها بوده است. همین رابطه مثبت نشان دهنده تعامل بین ابعاد ساختاری و کارکردی استقلال دانشگاهی در طی برنامه­های توسعه است.   کلیدواژه ها: استقلال دانشگاهی، مدل­های حکمرانی آموزش عالی، نظریه سیستم­ها، کارکردهای استقلال دانشگاهی، تحلیل محتوا

استقلال دانشگاهی, مدل­های حکمرانی آموزش عالی, نظریه سیستم­ها, کارکردهای استقلال دانشگاهی, تحلیل محتوا