احمد قرائی سلطان آبادی - استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه ولی عصر (ع) رفسنجان
مرتضی عرب - استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید باهنر کرمان
شهناز کارآموزیان - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه ولی عصر (ع) رفسنجان.

در منابع شیعی و سنی، احادیثی مبنی بر تشابه و تطبیق شخصیت حضرت فاطمه (س) با حضرت مریم (س) ثبت و نقل شده است. در این پژوهش با روش تحلیل تاریخی و حدیث شناختی مشخص گردید که روایات مربوط به تشابه حضرت فاطمه (س) با حضرت مریم (س) در منابع شیعی و منابع اهل سنت بیشتر در قالب گفتمان برترین زنان عالم نقل و ضبط گردیده اند. عالمان و محدثان شیعه کوشیدند که از مدلول روایات تشابه، فضیلت بهترین زنان عالم از ابتدای عالم تا انتهای آن را برای حضرت فاطمه (س) استنباط نمایند، لذا تعبیر روائی «یا فاطمه ان الله اصطفاک و طهرک و اصطفاک علی نساء العالمین» از دوره شیخ صدوق وارد منابع حدیثی شیعی شد که کاملا بیانگر تشابه دو شخصیت و ورود مضمون آیه قرآن به گفتمان حدیثی است. اهل سنت هم معتقد بودند که مدلول آیه ۴۲ آل عمران وصف «خیر نساء العالمین» را برای حضرت مریم (س) بیان کرده است. با این حال، برتری شخصیت حضرت فاطمه (س) بر سایر زنان عالم با اوصافی چون «سیده نساء العالمین» و «سیده نساء المومنین» و «سیده نساء هذه الامه» به شکل یک گفتمان در میان عالمان شیعی وپاره ای از اهل سنت مطرح بوده است، اما در سند این احادیث، ضعف واهمال در اسناد وجود دارد، و متن آن ها نیز پریشان و دارای تفاوت های ساختاری است.

روایات تشابه, حضرت فاطمه (س), مریم مقدس, منابع شیعی, منابع اهل سنت