محمد سبحان ماهری قمی - کارشناس ارشد رشته نهج البلاغه دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).
محمدرضا پیرچراغ - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

فرمایشات معصومین (ع) در کنار قرآن، از مهم ترین منابع تبیین دین می باشد که گاهی به صورت شفاهی در غالب روایات و گاه به صورت کتبی به شکل توقیع نقل شده است. در آخرین توقیع از ناحیه مقدسه امام زمان (ع) به علی بن محمد سمری (آخرین نائب خاص )، مساله ی رویت و مشاهده ی حضرت ولی عصر (ع) پس از رحلت آخرین نائب خاص مطرح گردیده است. به سبب اهمیت این موضوع در توقیع، برداشت های متفاوتی از آن صورت گرفته که در برخی موارد موجب آسیب، ایجاد افراط و تفریط در حوزه مهدویت گردیده است. اعتبارسنجی توقیع و بررسی دقیق مفهوم «المشاهده» و امکان دیدار در عصر غیبت، محور پژوهش حاضر است. برای درک دقیق توقیع مذکور، ابتدا با بهره گیری از علم رجال و درایه، اعتبار توقیع را ثابت نموده، سپس با استفاده از کتب لغت به بررسی معنای لفظ «المشاهده» پرداخته شد که پس از ذکر معانی احتمالی نظیر دیدار با اختیار و دلخواه و هم چنین نیابت و سفارت خاص در عصر غیبت کبری، مشخص گردید در این حدیث معنای «سفارت خاص» مدنظر می باشد. سپس با بررسی خانواده روایت، معنای «مشاهده ی معین» اثبات می گردد که منظور، دیداری دوطرفه همراه با اراده و اختیار طرفین می باشد و در توقیع شریف این نوع مشاهده ی خاص یا همان ادعای سفارت خاص نفی شده است. هم چنین با بررسی احادیث متضمن دیدار با حضرت ولی عصر (ع) موعود از طرف ایشان و به صورت یک طرفه مشخص گردید که مشاهده در معنای دوم یعنی امکان دیدار ولی بدون اختیار و اراده و بدون ادهای سفارت خاص، امری میسور است.

فقه الحدیث, حضرت ولی عصر, توقیع, فمن ادعی المشاهده, تشرفات, علی بن محمد سمری, غیبت کبری