محسن خاتمی - کارشناسی ارشد علوم حدیث، دانشگاه تهران.
شادی نفیسی - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران.

سنجش اعتبار و زمینه صدوری یک متن به منظور احراز صدور آن از جانب معصوم (ع) امری مهم در طول تاریخ حدیث پژوهی محسوب می شود، به طوری که اطمینان از صدور حدیث، موجب استقرار اصول معرفتی اخلاقی صحیح در آموزه های دینی می شود. در این میان، روایاتی که در وهله نخست همگونی محتوایی با ادبیات گفتاری حکمای یونان را به اذهان متبادر می سازند، به جهت اعتبارسنجی از اهمیت به سزایی برخوردارند. از جمله آن ها روایتی است که «فضائل» را به طور عام، چهار مقوله کلی دانسته و استحکام هریک را برشمرده است که ناگزیر، هم سازواری فراوانی میان آن و حکم یونانی به چشم می خورد. استقرار این هم گونی مفهومی، خوانشی به سان «رونوشت حدیث مزبور از حکم یونانی» و «عدم اصالت حدیث به سبب وجود مناشئ واحد» را ایجاد می سازد. از این رو اهتمام نوشتار حاضر، ارزیابی زمینه صدوری این روایت، جهت احراز صدور و راستی آزمایی هم سازوار انگاری آن با ادبیات حکم یونانی بوده که به شیوه کتابخانه ای توام با توصیف و تحلیل داده ها به گردآوری مطالب پرداخته است. محصول نگرش جمعی در اعتبارسنجی، عدم احراز صدور را به دست می دهد، به طوری که ارزیابی «تاریخ مفهومی واژه ها» نشان از عدم همخوانی کاربست الفاظ با سبک متداول ادبیات روایی داشته و امکان بازسازی متن را برای کاربر حدیث فراهم نمی آورد. همچنین تفاوت مفهومی الفاظ در بحث «جایگاه عرضی واژه ها» و تشابه مضمونی متن با کتب اخلاق محور هم عصر با نخستین خاستگاه مکتوب روایت، از دیگر مواردی است که از اطمینان به صدور این متن کاسته است.

اخلاق فضیلت مدار, اعتبارسنجی حدیث, تاریخ مفهومی واژه, فضائل چهارگانه