سعید ملکی - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
سعید امانپور - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
سجاد ملایی قلعه محمد - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

مقدمه: نیاز به طرح و بررسی مسائل شهری به صورت سیستماتیک و در پیوند با حوزه­ های اجتماعی-اقتصادی، یکی از وظایف اصلی برنامه ­ریزی شهری به شمار می­آید. یکی از حوزه ­هایی که به شدت نیازمند این گونه از تحلیل است، حوزه ناکارآمدی و زوال شهری است، که عمدتا به صورت بافت ­های ناکارآمد و منزوی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. عدم توجه به چنین کارکردهایی، طرح ­های توسعه شهری را به سمت ناکارآمد متمایل می ­نماید. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل و نتایج زوال شهری در ایران، نیز شناسایی روندهای پیش­روی زوال شهری بوده است. داده و روش: جهت انجام پژوهش حاضر از روش کمی استفاده شده است. نمونه آماری مورد استفاده ۱۰ کارشناس حوزه مطالعات شهری بوده است. دو مدل MicMac  وScenarioWizard  مورد استفاده قرار گرفته است. مدل نخست جهت شناسایی عوامل تاثیرگذار و تاثیرپذیر و مدل دوم جهت پیش ­بینی روندهای پیش­روی شاخصه های تبیین کننده زوال شهری در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. یافته ها: ۴۵ شاخص مرتبط با زوال شهری مورد مقایسه قرار گرفت. تاثیرگذارترین و تاثیرپذیرترین موارد شناسایی گردید. در نهایت مشخص گردید که فساد مالی گسترده، توزیع رانتی درآمدهای نفتی (یارانه ­ای)، مدیریت غیریکپارچه شهری، توزیع رانتی مشاغل و پست­ های حکومتی، نفوذ نهادهای دولتی-حکومتی در ایجاد و پیوستن نواحی جدید به شهرها تاثیرگذارترین عوامل زوال شهری بوده اند. در ادامه مشخص گردید، ۸ سناریو به سرعت بیشتر رو به زوال پیش­ می ­روند و ۱۴ سناریو با سرعت کنونی رو به زوال خواهند بود. نتیجه گیری: توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش، برای تصمیم ­سازان برنامه ­ریزی کلان و برنامه ­ریزی شهری در سطوح ملی و منطقه ­ای کارآمد خواهد بود.

زوال شهری, برنامه ریزی شهری, شهرهای ایران