ناصر علی عظیمی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

امروزه اهمیت و نقش تحقیق و توسعه در رشد و توسعه اقتصادی کشورها بر کسی پوشیده نیست و در تمام دنیا عاملی مهم در افزایش توان ملی و تاب آوری اقتصادی محسوب می شود. در این میان دانشگاه ها از جمله مهم ترین مراکز تولید علم و فناوری به شمار می آیند. بنابراین موضوع تامین مالی پژوهش های دانشگاهی، موضوعی بسیار مهم و تعیین کننده است؛ چرا که بودجه های پژوهشی دانشگاه و ساختار آن، می تواند نقشی مهم در جهت دهی پژوهش ها و به تبع آن رشد و توسعه ایفا نماید. انتخاب ساختار درست بودجه های پژوهشی به عوامل گوناگونی بستگی دارد و باید به فراخور نیاز جامعه و شرایط و محیط نهادی منحصر به هر کشور صورت گیرد. هدف اصلی مقاله حاضر بررسی ساختار تخصیص بودجه عمومی و پژوهشی به برخی دانشگاه های منتخب در سراسر جهان و ایران است. یافته های این بررسی نشان می دهد که تامین مالی پژوهشی دانشگاه ها در کشور تنها از سوی دولت انجام شده و سایر منابع سهم اندکی در این امر دارند و دانشگاه ها تنها به بودجه دولتی متکی هستند. که البته این مسئله ناشی عواملی است که هم دانشگاه و هم صنعت را از ایجاد ارتباط و تعامل با هم بازمیدارد. برخی از این عوامل عبارتند: عدم اطمینان از حفاظت کامل از حقوق مالکیت فکری در بخش صنعت، بوروکراسی و عدم انعطاف مدیریت دانشگاه ها، عدم وجود ارتباط و شبکه های ارتباطی قوی میان سرمایه گذاران و فعالان صنعت و دانشگاهیان، و ... . بررسی بودجه دانشگاه های مورد مطالعه نشان می دهد که علاوه بر نهادهای دولتی، نهادهای دیگر نیز در تامین مالی دانشگاه ها نقش دارند و همچنین سهم بودجه های پژوهشی در ایران نسبت به دیگر دانشگاه ها بسیار اندک است.

بودجه پژوهشی دانشگاه ها, ارتباط دانشگاه با صنعت, تامین مالی دانشگاه, محیط نهادی