حسن مظفری خسروی
علی دهقانی
محمد افخمی

خلاصه سابقه و هدف: اختلالات ناشی از کمبود ید یکی از مهم ترین اپیدمی ها در دنیا می باشد و در کشور ما نیز از سال های گذشته به عنوان یکی از اپیدمی های مهم بوده است. اینک از شروع برنامه یددار کردن نمک نزدیک به ۱۰ سال می گذرد. برای ارزیابی وضعیت اختلالات ناشی از کمبود ید، شناسایی مناطق در معرض خطر و پایش و ارزشیابی برنامه های کنترل آن، مثل برنامه یددار کردن نمک، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. هدف از این مطالعه تعیین شیوع کلی گواتر و میزان ید ادرار دانش آموزان ۱۱-۶ ساله شهرستان یزد و نیز مشخص کردن وضعیت شهرستان پس از ۱۰ سال اجرای برنامه یددار کردن نمک طعام است.مواد و روش ها: در این مطالعه ۱۹۸۹ نفر دانش آموز ابتدایی(۱۳۶۷ نفر پسر و ۶۲۲ نفر دختر) ۶ تا ۱۱ ساله از مدارس ابتدایی شهرستان یزد به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و توسط دو پزشک آموزش دیده در ارتباط با معاینه غده تیرویید دانش آموزان معاینه شدند. از یک سیزدهم کل افراد (۱۴۰ نفر) نمونه ادرار و نمک مصرفی در منزل جمع آوری شد. ید ادرار به روش هضمی و ید نمک با استفاده از کیت تست سریع به صورت کیفی اندازه گیری گردید.یافته ها: شیوع کلی گواتر در شهرستان ۲/۴۰، در دختران ۴۱ و در پسران ۹/۳۹ درصد مشخص شد. از سوی دیگر شیوع گواتر درجه یک ۷/۳۸ (دختران ۲/۳۹% و پسران ۵/۳۸%) و درجه ۲, ۵/۱ درصد (دختران ۸/۱% و پسران ۴/۱%) بدست آمد. تفاوت بین دختران و پسران از لحاظ آماری معنی دار نبود. شیوع کلی گواتر در سنین ۹/۶-۶ , ۹/۷-۷ , ۹/۸-۸ , ۹/۹ –۹ و ۱۱-۱۰ سال به ترتیب ۳۹، ۵/۳۷، ۴۲، ۴۰ و ۱/۴۲، شیوع گواتر درجه ۱ به ترتیب  ۷/۳۸ , ۲/۳۵ , ۵/۴۰, ۸/۳۸ و ۹/۳۹ درصد و شیوع گواتر درجه ۲ در این سنین به ترتیب ۳/۰ , ۳/۲ , ۵/۱ , ۳/۱ و ۲/۲ درصد بدست آمده است که شیوع گواتر در سنین مختلف تفاوت آماری معنی داری نیست ( ۳/. = p). میانگین کلی ید ادرار ۱۲۲±۲۵۸ میکروگرم در لیتر، (در دختران ۱۱۵±۲۴۴ و در پسران ۱۲۵±۲۶۵ میکروگرم در لیتر) بدست آمد که تفاوت به لحاظ آماری بین دو جنس معنی دار نبود. در مجموع ۱۰ درصد از افراد ید ادرارشان کمتر از ۱۰۰، ۴/۲۶ درصد در حد کافی، یعنی ۲۰۰-۱۰۰ و ۶/۶۳ درصد بیش از ۲۰۰ میکروگرم در لیتر بوده است. ۷/۴۰ درصد از افراد گروه ید ادرارشان ۳۰۰ میکروگرم در لیتر و بالاتر بود. در کل ۲/۳ درصد از نمونه های نمک فاقد ید بوده است، ۶/۵ درصد در حد ۱۵ پی.پی.ام و ۲/۹۱ درصد در حد ۳۰ پی.پی.ام و بالاتر ید داشته اند. به این ترتیب تقریبا ۸/۹۶ درصد از نمونه های نمک یددار بوده است.نتیجه گیری: نتایج این بررسی نشان می دهد، شیوع کلی گواتر، بخصوص گواتر درجه ۲  بشدت در شهرستان یزد کاهش یافته است و به لحاظ ید ادرار، وضعیت نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده است، به طوری که نه فقط ید ادرار افزایش یافته، بلکه درصد عمده ای از افراد ید ادرارشان از محدوده ایده آل تعیین شده توسط سازمان جهانی بهداشت فراتر رفته است واژه های کلیدی: یزد، کمبود ید، گواتر اندمیک، ید ادرار، دانش آموزان ابتدایی

Yazd city, Iodine Deficiency, Endemic goiter, Urinary iodine, Iodized salt, primary Students, یزد، کمبود ید، گواتر اندمیک، ید ادرار، دانش آموزان ابتدایی