مسعود راعی - استادیار دانشکده حقوق، الهیات و معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
سید علی حسینی آزاد - نویسنده مسئول، کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

عنوان متروک ماندن که در برخی نظام های ملی درمورد متروک شدن قوانین نیز اعمال می شود، در حقوق بین الملل به حالتی اطلاق می شود که معاهده ای در برهه ای از زمان بلااستفاده مانده و مقارن با آن، عرفی در آن خصوص، ظهور می کند که چون نمی توان به عرف و معاهده به طور هم زمان عمل کرد، اجرای معاهده متوقف می شود. اکنون سوال این است که در چنین وضعیتی آیا می توان گفت که معاهده مزبور، خاتمه یافته است. با توقف اجرای معاهده می توان از اختتام آن سخن گفت. هرچند کنوانسیون حقوق معاهدات، متروک ماندن معاهده را راهی برای اختتام ندانسته است، هم دکترین و هم رویه قضایی و هم رویه عملی دولت ها آن را بر علل اختتام معاهدات افزوده اند. ازآنجایی که عرف به عنوان یکی از منابع حقوق بین الملل در ردیفی یکسان با معاهده قرار می گیرد، به نظر می آید که درصورتی که به درستی و با اجتماع شرایط لازم شکل گیرد، بتواند با معاهده به مبارزه برخاسته و آن را از دایره اجرا خارج کند. این واقعه را می توان با عامل رضایت ضمنی تابعان دخیل در شکل گیری آن، توجیه کرد.

معاهده بین المللی, عرف بین المللی, متروک ماندن, اختتام, رضایت, کنوانسیون وین