امیر حسین رنجبریان - استادیار گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
ساسان صیرفی - نویسنده مسئول، دکتری حقوق بین الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

از سال ۱۹۷۹ تاکنون دولت امریکا در حال اجرای برنامه ای به نام برنامه آزادی دریانوردی ایالات متحده است. هدف این برنامه، مقابله با ادعاهای دریایی کشورهای ساحلی است که از نظر امریکا مغایر حقوق بین الملل دریاها است. برنامه آزادی دریانوردی دارای دو بعد سیاسی حقوقی و نظامی است. بعد سیاسی حقوقی این برنامه، گذشته از دیپلماسی حقوقی در زمینه حقوق دریاها، در قالب اعتراض رسمی به ادعاهای دریایی موردنظر نمایان می شود. اما در اجرای بعد نظامی برنامه آزادی دریانوردی، نیروی دریایی امریکا علیه کشورهایی که به ادعاهای دریایی آن ها اعتراض شده، اقداماتی انجام می دهد که اصطلاحا «اقدام عملیاتی» خوانده می شود تا از این رهگذر، ادعای دریایی مورد اعتراض به طور عملی به چالش کشیده شود. یکی از اهداف اصلی برنامه، آزادی دریانوردی ایران است که تاکنون بیشترین اقدامات عملیاتی علیه آن انجام شده است. برای واکنش به اقدامات عملیاتی در مواردی، کاربرد زور مجاز بوده و اعتراض دیپلماتیک به هرنوع اقدام عملیاتی ضروری است.

برنامه آزادی دریانوردی, کنوانسیون حقوق دریاها, اقدام عملیاتی, قانون مناطق دریایی ایران, عبور بی ضرر, خطوط مبدا مستقیم, عبور ترانزیت, فعالیت نظامی در منطقه انحصاری اقتصادی