آزادرضا منصوریان
اختر سیفی

در حالت طبیعی تمام لیپیدهایی که در غشاهای سلولی یافت می شوند ساختمان دولایه دارند ولی به تجربه ثابت شده است که تعدادی از همین لیپیدها وقتی از غشاء طبیعی سلول استخراج می شوند و در محیط آبی خارج سلول در آزمایشگاه قرار می گیرند ساختمان غیر دولایه به خود می گیرند که به شکل استوانه شش وجهی می باشد در صورتی که همین لیپیدها در ساختمان طبیعی غشاء سلول همان ساختمان متعارف دولایه را دارند. تحقیقات متعدد بر روی غشاهای سلولی ثابت کرده است که عوامل مختلفی مانند آنزیم ها (لیپاز)، درجه حرارت، تغییرات pH حضور بعضی از یونها و همچنین بعضی از پدیده های زیست-شیمیایی (بیوشیمیایی)، زیست-فیزیکی و فیزیولوژیک می توانند ساختمان دولایه بعضی از لیپیدهای موجود در غشاهای سلولی را به وضعیت غیر دولایه یا شش وجهی مزبور تبدیل نمایند. پدیده هایی مانند اگزوسیتوز از تماس دو سطح داخلی سیتوپلاسمی لیپیدهای غشاء سلولی بوجود می آیند، در صورتی که اندوسیتوز در نتیجه تماس دو سطح خارجی غشاء سلولی بوقوع می پیوندند، در پدیده انتشار هم تغییرات ساختاری لیپیدهای دولایه به غیر دولایه مشخص شده است. هدف این مقاله شرح چگونگی تغییرات ساختمان ملکولی این لیپیدها در غشاء سلولی است، تغییراتی که می توانند در اثر فعالیت بعضی از عوامل ذکر شده همچون آنزیم ها، تغییر ساختمان فضایی داده و از شکل متعارف دولایه به غیر دولایه تبدیل شده و در نتیجه این تغییر وضعیت، اعمال حیاتی سلول صورت پذیرد.

Cellular membrane, Bilayer lipid, Non-bilayer lipids, Exocytosis, Endocytosis, غشا سلولی, لیپید دو لایه, لیپید غیر دو لایه, اگزوسیتوز, اندوسیتوز