محمد امین عارف خطیبی - کارشناس ارشد نویسندگی رادیو، دانشکده تولید رادیو و تلویزیون، دانشگاه صدا و سیما
مهدی نصیری - کارشناس ارشد تاریخ هنر جهان اسلام، گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی زندگی هنری نظام الدین سلطان محمد تبریزی معروف به سلطان محمد نقاش به معرفی شیوه ی جانورنگاری و نقوش گرفت وگیر در طلیعه ی هنر اسلامی در مکتب تبریز صفوی بپردازد. گرفت وگیر شیوه ای در نگارگری است که هنرمند صحنه های درگیری و مبارزه ی حیوانات را به صورتی نمادین، خیال پردازانه و گاه اسطوره ای به تصویر در می آورد. جستار پیشرو با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به جهت پاسخ به سوال پژوهش حاضر مبنی بر تحصیل معانی نهفته در عناصر جانورنگاری در آثار گرفت وگیر سلطان محمد در عرض و طلیعه ی هنر اسلامی به مطالعه ی موردی اثر نقاشی «رستم خفته و نبرد رخش وشیر» با استفاده از شیوه ی خوانش آثار هنری با رویکرد شمایل شناسی اروین پانوفسکی می پردازد. این نگاره با استفاده از زیرساخت متنی نبرد رخش وشیر در شاهنامه ی فردوسی (خوان اول) نسبت به تجزیه وتحلیل داده های پژوهش پیشرو اقدام نموده است. نتیجه غایی پژوهش نشان داد که سلطان محمد با استفاده از زیرساخت متن شاهنامه، عناصر حیوانی را از فرم محض و معانی زمینی آن (عالم محسوسات و ماده) خارج نموده و با پیوند متون حماسی و عرفانی به نتایج درخشان و درخور توجهی در عرض تاریخ هنر ایران رسیده است. هنرمند توانسته است از مفهوم زمینی جانورنگاری عبور کرده و با توجه ویژه ای که به عالم ملکوت و عالم معقولات دارد به فهم عمیق تر خوان اول شاهنامه ی فردوسی در قالب نگارگری کمک شایانی داشته باشد

جانورنگاری ، گرفتوگیر ، سلطان محمد نقاش ، شمایل شناسی ، مکتب تبریز صفوی