مهرداد یارنیا - دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
الناز فرج زاده معماری تبریزی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملکان
وحید احمدزاده - دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

یکی از اجزای مدیریتی در سیستم­های کشاورزی پایدار استفاده از ظرفیت آللوپاتی گیاهان زراعی برای کنترل جمعیت علف­های هرز و توده­ی بذری در خاک است. با توجه به فراوانی و اهمیت کنترل علف­ هرز تاج­خروس در مزارع، این بررسی به منظور ارزیابی اثرات عصاره و بقایای حاصل از اندام های مختلف در مراحل رشدی و در مقادیر متفاوت گندم بر تاج­خروس به صورت آزمایش فاکتوریل در سه تکرار در مزارع و گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال­های ۱۳۸۷-۱۳۸۸ اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی شامل عصاره و بقایای حاصل از اندام­های مختلف گندم در پنج سطح از عصاره و بقایای حاصل از برگ، ساقه، ریشه و کل اندام­های گندم و شاهد، مقدار بقایای اضافه شده به خاک در پنج سطح شامل صفر(شاهد)، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ گرم در مترمربع یا غلظت عصاره شامل صفر(شاهد)، ۱ به ۲۰، ۱به ۱۵، ۱ به ۱۰ و ۱به ۵ و بقایای مراحل مختلف گندم در سه سطح شامل مراحل رویشی، گلدهی، پر شدن دانه بودند. نتایج نشان داد که عصاره برگ حاصل از مراحل رویشی و گلدهی گندم، طول گیاهچه، درصد جوانه­زنی و نسبت ریشه­چه به ساقه­چه­ی تاج­خروس را نسبت به سایر تیمارها کاهش بیش­تری داد. نتایج آزمایش­های گلخانه­ای و مزرعه­ای  نشان دادند که عصاره و بقایای حاصل از اندام­های مختلف گندم منجر به کاهش معنی­دار ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن خشک ریشه، برگ، ساقه و اندام هوایی، وزن هزار دانه و تولید دانه تاج­خروس گردید. با افزایش میزان بقایای گندم در خاک محل رشد تاج­خروس، کلیه­ی صفات مورد بررسی این علف هرز کاهش بیش­تری یافتند. بیش­ترین کاهش سطح برگ، وزن خشک برگ و ساقه، وزن هزار دانه و تولید دانه­ی تاج­خروس با اضافه کردن ۵۰ گرم بقایای گندم، به ترتیب معادل ۳۱/۲۵، ۲۵/۲۲، ۱۳/۵۱ و ۰۳/۲۸ درصد بود. این کاهش با افزایش بقایای گندم به ۲۰۰ گرم به ترتیب به ۰۸/۵۳، ۲۷/۳۹، ۶۸/۸۹ و ۳۸/۶۷ درصد رسید، بنابراین وزن خشک ساقه و تولید دانه­ی تاج­خروس حساسیت بیشتری در برابر میزان بقایای گندم نسبت به سایر صفات از خود نشان دادند. در اثر بقایای گندم، کاهش توده­ی بذری اضافه شده­ی تاج­خروس به خاک از حداقل ۷ تا حداکثر ۶۸ درصد بود. بقایای برگ گندم در مرحله­ی گلدهی بیش­ترین اثر کاهشی را بر اکثر صفات مورد بررسی و مخصوصا میزان بذر اضافه شده به بانک بذر خاک داشت. بنابراین استفاده از ظرفیت آللوپاتی گندم، می­تواند منجر به کاهش جمعیت این علف هرز، مشکلات مصرف بیش از حد از علف­کش­ها و آلودگی­های زیست­محیطی ناشی از آن باشد.

آللوپاتی, بانک بذری خاک, بقایا, تاج خروس, عصاره, گندم