مهرداد یارنیا - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
الناز فرج زاده معماری تبریزی - مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملکان
وحید احمدزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
نیما نوبری - کارشناس ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

با توجه به فراوانی و اهمیت علف هرز پیچک صحرایی در مزارع گندم، این بررسی به منظور ارزیابی اثرات آللوپاتی این علف­هرز بر جوانه زنی، رشد و عملکرد گندم به صورت آزمایش فاکتوریل در سه تکرار در سال­های ۱۳۸۶ و۱۳۸۷ در شرایط آزمایشگاهی، گلخانه­ای و مزرعه­ای اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل عصاره ی حاصل از اندام های مختلف پیچک صحرایی در پنج سطح: عصاره ی عاری از علف هرز(شاهد)، عصاره ی برگ، ساقه، ریشه و کل گیاه، و غلظت های مختلف عصاره ی حاصل از اندام های این علف هرز در چهار سطح: عصاره با غلظت ۱ به۵، ۱ به۱۰، ۱ به۱۵ و ۱ به۲۰ بودند. تیمارهای عصاره منجر به کاهش جوانه زنی و مولفه های آن نسبت به شاهد شد. عصاره ی ریشه بیشترین اثر کاهشی را بر مولفه های جوانه زنی داشت. عصاره ی ریشه و کل اندام ها با غلظت ۱ به ۵ کاملا از جوانه­زنی بذور ممانعت کردند. در بررسی گلخانه ای در غلظت های پایین، عصاره ی برگ و در غلظت های بالا عصاره ی ریشه بیشترین اثر را بر صفات بررسی شده نشان دادند. افزایش غلظت عصاره از ۱ به ۲۰ تا ۱ به ۵ کاهش معنی داری را در کلیه صفات باعث شد. میزان کاهش تعداد دانه در بوته، وزن صددانه و عملکرد دانه نسبت به شرایط شاهد در تیمار با غلظت ۵ به۱ به ترتیب ۱۷/۷۶، ۶۶/۹۴ و۰۱/۹۹ درصد بود. در شرایط مزرعه ای اضافه شدن بقایای این علف هرز چه به صورت عصاره و چه به صورت بقایای پودر شده، نتایج حاصل از بررسی گلخانه ای را تایید کرد. عصاره یا پودر حاصل از ریشه و کل اندام های گیاهی بیش­ترین اثرات منفی و عصاره یا پودر ساقه و برگ کم­ترین اثرات منفی را بر گندم گذاشتند. در شرایط مزرعه ای تیمار عصاره ی پیچک صحرایی ۸۴/۷۴% و اضافه کردن پودر حاصل از بقایای این علف هرز عملکرد گندم را ۸۸% کاهش داد. دلیل اثر بیشتر بقایا نسبت به اضافه شدن عصاره، آزاد سازی تدریجی مواد دگرآسیب در طول دوره­ی رشد و لذا اثرات درازمدت آن­ها بر فرآیند رشد و تولید می­تواند باشد.

آللوپاتی, بقایای علف هرز, پیچک صحرایی, عصاره, گندم