وحید فتحی رضائی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه تبریز
مصطفی ولیزاده - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
خشنود علیزاده - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور
سعید زهتاب سلماسی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

به منظور شناسائی لاین های برتر گاودانه از لحاظ مقاومت به خشکی در شرایط دیم و آبی، ۱۵ لاین با منشاء خارجی و یک لاین بومی مراغه به عنوان شاهد، در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه مورد ارزیابی قرار گرفتند. این ارزیابی طی دو آزمایش دیم و آبی با طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اختلاف موجود بین لاین ها در همه صفات مورد بررسی در هر دو آزمایش معنی دار بودند. در تجزیه مرکب دو محیط، از نظر همه صفات به­جز ارتفاع بوته، تفاوت معنی داری وجود داشت. اثر متقابل محیط × ژنوتیپ برای همه صفات به­جز ارتفاع بوته، تعداد نیام در بوته و تعداد دانه در نیام معنی دار شدند. مقایسه میانگین لاین ها در آزمایش های دیم و آبی نشان داد که لاین Sel ۲۵۱۸ کم ترین تعداد روز تا گلدهی و لاین های Sel ۲۵۱۵  و Sel ۲۵۱۶ کوتاه ترین دوره پرشدن دانه را دارند. لاین بومی دارای بیش­ترین ارتفاع بوته، وزن خشک هوایی، تعداد نیام در بوته و عملکرد بود و سه صفت مذکور بیش­ترین هم­بستگی را با عملکرد دانه در شرایط دیم و آبی داشتند. بر اساس شاخص های مقاومت به خشکی MP، GMP و STI، لاین بومی بهترین ژنوتیپ از لحاظ تحمل به خشکی با توانائی تولید عملکرد بالا در هردو محیط دیم و آبی شناخته شد و در تجزیه خوشه ای تحت شرایط دیم و آبی در بیش­تر حالات از دیگر لاین ها تفکیک گردید. در رتبه های بعدی لاین های Sel ۲۶۴۴ و Sel ۲۶۴۷  با منشاء کشور بلغارستان قرار گرفتند. این یافته، بیان­گر برتری لاین بومی نسبت به سایر لاین ها بود و بنابراین با بررسی ارقام بومی می­توان واریته­های گاودانه مناسبی را برای کشت شناسایی کرد

تجزیه خوشه ای, دیم, گاودانه, مقاومت به خشکی