وحیده دین محمدی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
ناصر علی اصغرزاد - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی،استاد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
لیلی عاقبتی ملکی - استادیار گروه ایمونولوژی، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات ایمونولوژی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران

مطالعات اخیر نشان می دهد که اغلب گیاهان زراعی و باغی علاوه بر همزیستی با قارچ های میکوریز آربوسکولار می توانند همراه با قارچ اندوفیت S. indica نیز ایجاد همزیستی کنند. مقدار بالای فسفر قابل جذب در خاک سبب محدودیت کلنیزاسیون قارچ های میکوریز آربوسکولار در ریشه می شود اما در خصوص تاثیر آن بر همزیستی قارچ اندوفیت اطلاعات کافی در دسترس نیست. در این آزمایش گیاه جو (Hordeum vulgare L.) با قارچ های R. irregularis (قارچ میکوریز آربوسکولار) و S. indica (قارچ اندوفیت) با سه سطح فسفر خاک (شامل صفر، ۱۰، ۲۰ میلی گرم فسفر بر کیلوگرم) از منبع سوپر فسفات تریپل تلقیح شدند. میزان گلومالین (گلیکوپروتئین) در ریشه ها و خاک با استفاده از آنتی بادی منوکلونال MAb۳۲B۱۱ اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در حالت تلقیح هر دو قارچ وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه نسبت به تلقیح انفرادی آن ها به طور معنی دار افزایش یافت. در سطح صفر فسفر، غلظت فسفر بخش هوایی و ریشه در تیمارهای دارای R. irregularis به طور معنی دار بیش تر از تیمار بدون قارچ بود. در تلقیح های انفرادی یا دوگانه، افزایش سطح فسفر تاثیر معنی داری بر غلظت فسفر بخش هوایی و ریشه نداشت. در تلقیح دوگانه قارچ ها، گرچه درصد کلنیزاسیون کل بیشتر بود اما سهم هریک از قارچ ها در مقایسه با تلقیح­های انفرادی کاهش یافت. با افزایش سطح فسفر درصد کلنیزاسیون در تلقیح­های منفرد و تلقیح دوگانه به طور معنی دار کاهش یافت. مقدار گلومالین خاک در تیمار R. irregularis زیاد بود اما تیمارهای شاهد بدون قارچ و تلقیح منفرد قارچ S. indica دارای مقدار اندکی گلومالین بودند. گلومالین ریشه در حالت تلقیح دو قارچ (µg.g-۱۹۴/۱۰۰۶) کم تر از تیمار R. irregularis (µg.g-۱۴۹/۱۹۲۴) بود که نشان می دهد حضور قارچ S. indica در ریشه، کلنیزاسیون ریشه توسط قارچ R. irregularis را مهار می کند. هم چنین با افزایش سطح فسفر خاک، مقدار گلومالین ریشه به طور معنی دار کاهش یافت.

تلقیح دوگانه, قارچ اندوفیت, قارچ میکوریز آربوسکولار, منوکلونال آنتی بادی, همزیستی همزمان