حسن شمس آبادی - پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی
امیر عظیمی دولت آبادی - استادیار گروه جامعه شناسی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی در دوره پهلوی دوم، در سال۱۳۴۴ش شروع به فعالیت کرد. پرسش اصلی این است که کارکردها و کژکارکرد های کانون در ارتباط با حکومت پهلوی و جامعه ایران چه بوده است؟ در این پژوهش با رویکرد تاریخی و براساس روش اسنادی و با اتکاء به منابع اصلی و مدارک مراکز آرشیوی، مجلات و مصاحبه شفاهی، به کشف، توصیف و تحلیل فعالیت های کانون پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان می-دهد که این نهاد فرهنگی، طی دوازده سال فعالیت، با تاسیس کتابخانه های متعدد و انجام فعالیت های متنوع در حوزه کتاب، تئاتر، سینما، انیمیشن و موسیقی، کودکان و نوجوانان را با کتاب، فعالیت های فرهنگی و از همه مهمتر آنچه در پیرامون آنها می گذشت آشنا کرد. هرچند کانون با جذب بخشی از روشنفکران چپ و معترض حکومت، آنان را تا حد زیادی منفعل کرد؛ با این حال نتوانست به وظیفه تربیت نسلی وفادار به آرمان سلطنت پهلوی که می بایست برای «ورود به مرحله تجدد» و تمدن بزرگ آماده شوند، عمل نماید. لذا کانون برای حکومت پهلوی دارای کژکارکرد؛ اما برای جامعه ایران دارای کارکردهای پنهان مثبت بوده است. نویسندگان، کارگردانان، بازیگران و نقاشانی که کار خود را از کانون آغاز کردند، بعد از سرنگونی حکومت پهلوی، هنر آنها در خدمت انقلاب قرار گرفت.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان, تحلیل کارکردی, رژیم پهلوی, کژکارکرد, مشروعیت بخشی