یوسف نیکروز - استادیار دانشگاه یاسوج
شکوفه همتی طلب - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

عناصر چهارگانه آب، باد، خاک و آتش را مادران چهارگانه یا امهات اربعه می خوانند. این عناصر ماده اصلی تشکیلدهنده جهان هستند. این عناصر در ادبیات کارکرد فراوانی دارند و غالبا در ساختار صور خیال نقش ایفا می کنند. در اینپژوهش با گزینش داستان سیاوش در شاهنامه به بررسی کارکرد این عناصر در ساختار تشبیهات این بخش از شاهنامهپرداخته و به این نتیجه رسیدیم که فردوسی این عناصر را با توجه به ویژگی آنها به عنوان مشبه به قرار داده و صور خیالایجاد کرده است. آب غالبا با وجه شبه شفافیت و زلالی به عنوان مشبه به قرار می گیرد و در این داستان نقش استعاریندارد.خاک بیشتر مشبه است و تغییر رنگ آن در اثر خونریزی تصویر می شود و در بعد استعاری دارای کنشی نیست و ازسوی شخصیت انسانی به عنوان جاندار مورد توجه قرار می گیرد. باد همیشه به عنوان مشبه به برای تشبیه سرعت و تندی بهکار رفته و از نظر استعاری جاندار و دارای کنش است. آتش مهمترین نقش را در این داستان دارد و در تشبیهات مشبه بهواقع شده و وجه شبه آن سوزندگی و تند و تیزی است از نظر استعاری هم دارای کنش است و جاندار شمرده می شود واستعاره مصرحه از خشم و ناراحتی نیز هست.

شاهنامه، سیاوش، آب، باد، خاک، آتش، تشبیه