هنگامه پرهیزکارخدیو - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم وتحقیقات تهران
سهیلا صلاحی مقدم - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا تهران

در میان رویکردهای گوناگون نقد ادبی، نقد و تحلیل شخصیت های اثر ادبی از منظر روان شناسی از ویژگی و جایگاه خاصی برخوردار است، چرا که می تواند پرده از رمز و راز یک اثر که در گروی بیماری های روانی قهرمانان آن است بگشاید و چرایی اتفاقات را برای خواننده روشن کند و تاثیرات داستان را بر مخاطب بررسی نماید. به همین دلیل است که با همه ی دشواری ها، نقد روان شناختی آثار ادبی از جذاب ترین انواع نقد به شمار می آید. پژوهش حاضر که از موضوعات بین رشته ای ادبیات و روان شناسی هست به بررسی مجموعه داستان «روز اول قیبر» بر اساس الگوی روان درمانی آلفرد ادار می پردازد. در این پژوهش نظریات بنیادی آدلر به ویژه عقد حقارت و مکانیسم جبران آن و تاثیر خانواده بر رشد فردی و اجتماعی در شخصیت های اصلی داستان ها بررسی و تحلیل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد بیشتر شخصیت های داستانی چوبک در این دو مجموعه از بیماری های مشابه روانی متاثر از دوران کودکی و تاثیر خاناده در رشد فردی رنج می برند و عقده حقارت از آنها افرادی ناکارآمد و ناسالم در اجتماع و روابط اجتماعی ساخته است. به عقیده نگاارنده پژوهش های میان رشته ای ادبیات و روان شناسی می تواند زمینه ای برای پژوهش های نوین دیگری در حیطه روان شناسی و جامعه شناسی و بررسی بسیاری از رنج های اجتماعی افراد باشد.

صادق چوبک، نقد روانکاوانه، آلفرد آدلر، عقده اقارت، داستان کوتاه