ثمینه رجبی - دانشگاه اصفهان
قدرت ترابی - دانشگاه اصفهان

افیولیت ملانژ سورک در حاشیه­ی جنوب­غربی ایران مرکزی و در راستای گسل نائین - دهشیر - بافت قرار گرفته است. در دنباله­ی سنگ­شناسی، پریدوتیت­ها پایین­ترین واحد سنگی را به خود اختصاص داده­اند، پس از آن­ها گابروها و در نهایت سنگ­های آتشفشانی قرار دارند. اغلب پریدوتیت­های این منطقه از نوع هارزبورگیت هستند. لرزولیت که سنگ اولیه­ی گوشته است، دارای کانی اصلی الیوین، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن و کانی­های فرعی کروم اسپینل و آمفیبول (پارگاسیت) است. ویژگی­های سنگ­نگاری و شیمی کانی­های این پریدوتیت­ها چگونگی سنگ­شناسی از لرزولیت به سمت هارزبورگیت و در نهایت دونیت را نشان می­دهند. میانگین مقدار SiO۲ و Na۲O سنگ­های آتشفشانی در این افیولیت ملانژ به ترتیب ۷۰ و ۵ درصد وزنی اندازه­گیری شده است. بررسی­های سنگ­شناسی و نیز رده­بندی این آتشفشانی­ها بر اساس عناصر اصلی، کمیاب و محاسبات نورماتیو نشان می­دهند که این سنگ­ها داسیت هستند. نمودارهای REE بهنجار شده به کندریت در این آتشفشان­ها الگویی مسطح تا روند صعودی نشان می­دهند ، LREEs نسبت به HREEs تهی شدگی دارند و نسبت La/Yb آن­ها کمتر از ۱ است که نشان دهنده­ی تولئیتی بودن ماگمای مولد آن­ها است. همچنین مقدار Hf/Zr، U و Pb این سنگ­ها نسبت به گوشته­ی اولیه بیشتر و مقدار Sr، Ti و Y آن­ها کمتر است. این اختلاف­ها به تاثیر شاره­های آزاد شده از لیتوسفر اقیانوسی فرورونده بر پریدوتیت­های گوشته نسبت داده می­شوند. واکنش­های گدازه/ سنگ سبب می­شوند که پس از ذوب کلینوپیروکسن لرزولیت­ها، ذوب نامتجانس ارتوپیروکسن آغاز شود که منجر به تشکیل الیوین­های واکنشی و افزایش SiO۲ گداخته شده است. همه­ی این ویژگی­ها باعث شده تا افیولیت ملانژ سورک به افیولیت­های HOT (Harzburgite Ophiolitic Type) بالای زون فرورانش (حوضه­ی پشت کمان) نسبت داده شود.

Mantle peridotite, Volcanic rocks of ophiolitic mélange, melt/subducted lithospheric mantle reaction, immobile elements, Back arc basin, Surk., پریدوتیت گوشته؛ سنگ های آتشفشانی افیولیت ملانژ؛ واکنش های گدازه / لیتوسفر اقیانوسی فرورونده؛ عناصر کم تحرک؛ حوضه ی پشت کمان؛ سورک.