مهدی آزادی - دانشگاه تهران
میرصالح میرمحمدی - دانشگاه تهران
اردشیر هزارخانی - دانشگاه صنعتی امیرکبیر

کانسار مس پورفیری کهنگ در استان اصفهان و در بخش میانی کمربند ماگمایی ارومیه – دختر واقع شده است. بنا بر بررسی صحرایی و سنگ­نگاری مقاطع نازک و مغزه­ها، سنگ­های آذرین بخش شرقی، این کانسار از نظر ارتباط با کانی­سازی به سه دسته درونگیر، کنترل­کننده کانی­سازی و دایک­های عقیم پس از کانی­سازی تقسیم می­شوند. کوارتزدیوریت­ها بیش از ۷۰ درصد از بدنه اصلی توده آذرین کنترل­کننده کانی­سازی را تشکیل داده­­اند. زمین­شیمی سنگ­های خروجی و نفوذی نشان می­دهد که این سنگ­ها از یک ماگمای آهکی- قلیایی واحد تشکیل شده­اند که در نتیجه تبلور جدایشی، تنوع سنگی مشاهده شده در سنگ­های آذرین را به وجود آورده­اند. میزان SiO۲ در سنگ­های مورد بررسی بین ۴۹ تا ۶۷ درصد تغییر می­کند و با افزایش آن در سنگ­ها مقدار Na۲O و K۲O به طور خطی افزایش و میزان Fe۲O۳، MgO، CaO، Al۲O۳ و TiO۲ به طور خطی کاهش می­یابند. عناصر Rb، Th، Ba و La نیز با افزایش SiO۲ به­صورت خطی افزایش وSc، Yb، Ni و Y کاهش می­یابند. دگرسانی­های مشاهده شده به بیشتر پتاسیک، فیلیک، کوارتز – سریسیت، پروپیلیتیک و آرژیلیک هستند. دگرسانی پتاسی مشاهده شده در اعماق کمتر از ۷۳۰ متر به­صورت بیوتیتی بوده و فاقد فلدسپار قلیایی است؛ در حالی که، دگرسانی پتاسی نوعی برای اولین بار در عمق ۷۳۰ متری در گمانه­ی­ ۶۶ مشاهده شد و حاوی کوارتز، فلدسپار قلیایی و بیوتیت ثانویه است. بررسی میانبارهای شاری بر روی رگه­های کوارتزی کانه­دار در زون پتاسی ثابت می­کند که شاره­های شور حاوی همبافت­های کلریدی، عامل حمل فلز مس و کانی­سازی پورفیری در حداقل دمای ۴۱۵ درجه­ی سانتیگراد، فشار ۳۴۰ بار و عمق ۳/۱ کیلومتر است. سرد شدن شاره­ها علاوه بر فرایند جوشش که در رگه­های A۲ و B مشاهده می­شود، عوامل اصلی کننده کنترل ته­نشست کالکوپیریت در کانسار مس پورفیری کهنگ هستند.

Urmia-Dokhtar, porphyry copper, kahang, petrology, fluid inclusion., ارومیه دختر؛ مس پورفیری؛ کهنگ؛ سنگ شناسی؛ میانبارهای شاری.