کورش هلاکویی نائینی - Ph.D. Professor, Department of Epidemiology and Biostatistics, School of Public Health, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
احمد رئیسی - Ph.D. Associate Professor, Department of Medical Entomology and Vector Control, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
لیلا فرجی - Msc. Center for Disease Control, Ministry of Health and Medical Education, Tehran, Iran

زمینه و هدف: مالاریا از قدیم به عنوان یکی ازمسائل بهداشتی مهم کشورتلقی شده است. نظام مراقبت مالاریا یکی از قدیمی ترین و منسجم ترین نظام های مراقبت بیماری­ها در کشور است. برنامه کنترل مالاریا از ابتدای سال۱۳۹۰ از کنترل به حذف تغییر یافت. بنابراین بررسی کیفیت نظام مراقبت مالاریا در این برهه از اهمیت زیادی برخوردار است. مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر برنامه حذف بر روی کیفیت نظام مراقبت مالاریا طراحی شده است.   روش کار: این مطالعه یک مطالعه توصیفی تحلیلی از نوع مقایسه ای می­باشد که در چهار دانشگاه علوم پزشکی واقع در استان­های مالاریاخیز کشور که انتقال محلی مالاریا در آنها جریان دارد، به منظور ارزیابی کامل بودن و صحت نظام مراقبت مالاریا در دو مقطع قبل و بعد از شروع برنامه حذف مالاریا در کشور، صورت پذیرفته است. در این مطالعه کلیه فرم های مربوط به موارد مثبت مالاریا در طی سال های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ که از مراکز بهداشتی درمانی منتخب در استان­های مالاریاخیز به سطح شهرستان فرستاده شده بود از نظر کیفیت مورد بررسی قرار گرفت و کامل بودن و صحت داده ها ارزیابی گردید و در دو مقطع دوسال قبل و دو سال بعد از شروع برنامه حذف مالاریا با هم مقایسه شد.   نتایج: تعداد ۱۹۲۷ فرم، ۱۰۳۶ فرم(۸/۵۳%) برای سالهای ۸۸ و ۸۹ (قبل از برنامه حذف) و ۸۹۱ فرم(۲/۴۶%) برای سال های۹۰ و ۹۱ (بعد از برنامه حذف) مورد بررسی قرار گرفت. بررسی شاخص کامل بودن اطلاعات به تقکیک دانشگاه های علوم پزشکی مورد مطالعه نشان داد برای مجموع دو فرم ۳و ۴، بیشترین و کمترین درصد کامل بودن را به ترتیب دانشگاه­های علوم پزشکی ایرانشهر و هرمزگان(با ۸/۹۴% و ۳۰/۱۷%) دارا بودند. بیشترین درصد کامل بودن فرم شماره۳ مربوط به دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با ۷۸% و بیشترین درصد کامل بودن فرم شماره۴ مربوط به دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر با ۹۷% بوده است. مقدار کامل بودن فرم های مورد مطالعه برای کل سال­های مورد بررسی ۳/۸۴% بود. شاخص کامل بودن برای مجموع دو فرم ۳ و ۴ در طی سالهای ۸۸و ۸۹ (سال­های قبل از برنامه حذف مالاریا) برابر ۷/۸۳% بود و این مقدار با اندکی افزایش برای سال­های بعد از برنامه حذف مالاریا (۹۰ و ۹۱)، به ۸۵% رسیده بود. نتایج آزمون آماری برای بررسی اختلاف کامل بودن فرم های گزارش دهی، معنی دار نبود.   نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که فرم های گزارش دهی موارد، در کل ۸۴% کامل بودند که این مقدار برای سال­های قبل از شروع برنامه حذف برابر ۷/۸۳% و برای سال­های بعد از شروع برنامه حذف برابر۸۵% بود. برنامه حذف مالاریا شاخص کامل بودن اطلاعات را با مقایسه فرم های ۳ و ۴ گزارش دهی موارد در دو مقطع زمانی قبل (سال­های ۸۸ و ۸۹) و بعد (سال­های ۹۰ و ۹۱)اندکی افزایش داده است. افزایش در شاخص کامل بودن اطلاعات برای فرم شماره ۴ گزارش دهی موارد با ۴% افزایش همراه بود و برخلاف انتظار بهبود کیفیت و کامل بودن برای فرم ۳ گزارش دهی، کاهشی ۳ درصدی داشت. بنابراین شروع برنامه حذف تاثیر چندان زیادی بر کامل شدن و افزایش کیفیت کامل بودن داده های فرم­های گزارش دهی موارد نداشته است.

Malaria, Surveillance system, Malaria elimination, مالاریا, نظام مراقبت, حذف مالاریا