ندا سیدی - استادیار گروه شیمی دانشکده علوم پایه، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران.
مهدی احمدیوسفی - پژوهشیار دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران. (مسوول مکاتبات)
مهدیه امیری نژاد - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران.
محبوبه زاهدی فر - استادیار گروه شیمی دانشکده علوم پایه، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران.
فاطمه علیزاده - دانش آموخته کارشناسی ارشد شیمی دارویی از دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان، کرمان، ایران.
محبوبه زاهد - دانش آموخته دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

زمینه و هدف: فرآوری پسماندهای آلی و بازگشت آن ها به خاک، کمک شایانی به کشاورزی پایدار می نماید. زغال زیستی حاصل از فرآیند گرماکافت پسماندهای آلی است. ویژگی های شیمیایی و فیزیکی زغال زیستی به طور معنی داری متاثر از ویژگی های زیتوده و نیز دمای فرآیند گرماکافت می باشد. اطلاع از ویژگی های زغال زیستی تولید شده برای استفاده به عنوان یک ماده اصلاحی در خاک ضروری می باشد. هدف از این پژوهش تعیین بهترین دما و زیتوده برای تولید زغال زیستی می باشد. روش بررسی: به منظور بررسی تاثیر نوع زیتوده و درجه حرارت های مختلف فرآیند گرماکافت جهت انتخاب زغال زیستی با بالاترین قابلیت جذب و تبادل یونی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه پژوهشی دانشکده کشاورزی و دانشکده علوم دانشگاه جیرفت در بهار سال ۱۴۰۰ انجام شد. تیمارها شامل پنج نوع زغال زیستی تهیه شده از بقایای گندم، بقایای یونجه، بقایای سیب زمینی، خاک اره و لیف درخت خرما در دماهای ۳۰۰، ۴۰۰ و ۵۰۰ درجه سانتی گراد بودند. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی زغال زیستی ها شامل اسیدیته (pH)، شوری (EC)، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC)، چگالی ظاهری، چگالی حقیقی، کربن پایدار، نیتروژن کل، تخلخل، سطح ویژه، عملکرد زغال زیستی و مقدار خاکستر با استفاده از نرم افزار آماری SAS (۹.۱)  مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش درجه حرارت از ۳۰۰ به ۵۰۰ درجه سانتی گراد مقدار عملکرد زغال زیستی، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) و چگالی ظاهری آن کاهش یافت و در مقابل اسیدیته (pH)، شوری (EC)، چگالی ظاهری، چگالی حقیقی، کربن پایدار، نیتروژن کل، تخلخل، سطح ویژه، عملکرد و مقدار خاکستر در زغال زیستی های تولید شده افزایش نشان داد. همچنین ویژگی های مختلف زغال های زیستی به شدت تحت تاثیر ماهیت مواد اولیه نیز قرار دارد. با توجه به نتایج زغال زیستی حاصل از بقایای یونجه در دمای ۵۰۰ درجه سانتی گراد به عنوان بهترین زغال زیستی قابل دسترس توصیه می شود. بحث و نتیجه گیری: در فرآبند تولید زغال زیستی ماهیت مواد اولیه و نیز درجه حرارت فرآیند گرماکافت نفس بسزایی بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی زغال زیستی دارند. با در نظر گرفتن ویژگی های فیزیکی و شیمیایی برای تولید انبوه و اقتصادی این ماده، می توان به ترتیب اولویت زغال های زیستی تولید شده حاصل از بقایای یونجه، خاک اره، لیف خرما، بقایای سیب زمینی و بقایای گندم در دمای ۵۰۰ درجه سانتی گراد را جهت بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و در نهایت افزایش راندمان جذب عناصر غذایی از خاک، پیشنهاد کرد.

گرماکافت, کربن پایدار, زغال زیستی و بقایای کشاورزی