مهسا دانشیان - کارشناس ارشد بوم شناسی آبزیان، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
حدیثه کشیری - استادیار، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران. (مسوول مکاتبات)
سید علی اکبر هدایتی - دانشیار، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
کاوه خسرویانی - کارشناس ارشد شیلات، دانشکده منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران، ایران.

زمینه و هدف: آرسنیک به­عنوان یک آلاینده می­تواند منجر به بروز مشکلات جدی در آبزیان و انسان گردد. در پژوهش حاضر با توجه به ارزش اقتصادی و بوم­شناختی ماهی کلمه دریای خزر (Rutilus caspicus)، به ارزیابی اثرات ژنوتوکسیک آرسنیک بر این گونه با استفاده از آزمون­های کامت و میکرونوکلئوس در سال ۱۳۹۵ پرداخته شده است.روش بررسی:  ابتدا ماهیان در معرض غلظت­های ۳، ۶ و ۹ میلی­گرم در لیتر آرسنیک قرار گرفتند. یک تیمار شاهد نیز که فاقد آرسنیک بود، درنظر گرفته شد. نمونه­برداری طی روزهای ۳ و ۷ مواجهه انجام گرفت. به­منظور انجام تست میکرونوکلئوس، خون­گیری طی دو نوبت انجام و فراوانی میکرونوکلئوس­ها تعیین شد. برای انجام آزمون کامت از بافت آبشش ماهیان نمونه­برداری و پارامترهای آسیب DNA ارزیابی شد.یافته­ها: مواجهه با آرسنیک باعث القای بروز میکرونوکلئوس­ها در اریتروسیت­ها و آسیب به DNA در بافت آبشش گردید. به نحوی­که فراوانی میکرونوکلئوس­ها و مقادیر پارامترهای آسیب در تیمارهای مواجهه یافته با آرسنیک در مقایسه با شاهد به طور معنی­داری افزایش یافت (۰۵/۰≥P). میزان آسیب وارد شده وابسته به زمان و غلظت مواجهه بود. بالاترین میزان پارامترهای آسیب شامل Tail Length، Tail Moment، %Tail DNA و همچنین فراوانی میکرونوکلئوس­ها به­ترتیب ۵۵/۱±۱/۱۰۱، ۶۴/۱±۱۱/۵۷، ۰۹/۳±۴۵/۵۹ و ۵۸/۰±۲۶/۲ بود که در تیمار مواجهه یافته با ۹ میلی­گرم در لیتر آرسنیک مشاهده شد.بحث و نتیجه­گیری: نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که غلظت­های تحت کشنده آرسنیک می­تواند باعث بروز میکرونوکلئوس­ها و القای آسیب DNA در ماهی کلمه شود. لذا، می­توان بیان داشت که آرسنیک دارای اثرات ژنوتوکسیک بر ماهی کلمه است.

آرسنیک, ژنوتوکسیک, کامت, میکرونوکلئوس, Rutilus caspicus