حسین خوشدل - کارشناس ارشد سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری مشهد
محبوبه حسینی بهلولی - دانشجوی کارشناسی رشته معماری دانشگاه غیرانتفاعی اسرار مشهد

امروزه با توجه به رشد شهرنشینی و ریسک پذیری شهر در ارتباط با سوانح و مخاطرات، ضرورت اهتمام به مسئله ایمنی بهعنوان یکی از مولفه های مهم شهر خوب بیش از پیش احساس میشود. پرداختن به مقوله ایمنی شهری یکی از اساسی ترینپیش فرض های جامعه جهانی برای توسعه پایدار و انسان محور می باشد. ایستگاه های آتش نشانی به عنوان مکانهایی برایاستقرار و انتظار خودروهای آتش نشانی به منظور بکارگیری در زمان حریق و حوادث، از جمله مراکز مهم و حیاتی خدماترسانی در شهرها هستند که نقش مهمی در تامین ایمنی شهروندان و موضوع پدافندغیرعامل شهرها دارند. ۳۲۱۸.۸۳۰مترمربع از بافت فرسوده مشهد در منطقه ثامن قراردارد. جمعیت ساکن در بافت فرسوده منطقه ثامن ۷۷ درصد از کلجمعیت منطقه را شامل می شود که علاوه بر مجاوران، سالانه ۰۰۰ / ۰۰۰ / ۲۰ نفر زائرین اقا امام رضا وارد و خارج میگردند. با توجه به خصوصیات کالبدی، عملکردی و جمعیتی این بخش از شهر مشهد، خصوصا بافت اطراف حرم مطهر،توجه بیش از پیش به ارائه مطلوب خدمات ایمنی و آتش نشانی و تقویت الزامات پدافند غیرعامل در این بافتها درهماهنگی با سایر نظام های شهری ضروری است، هدف مقاله بهره گیری از الزامات رویکرد پدافند غیرعامل و تلفیق نظام هایمختلف دخیل در طراحی شهری با اصول برنامه ریزی فضایی جهت بررسی وضعیت کنونی ایستگاه های آتشنشانی واقع دربافت قدیمی منطقه ثامن می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است که علاوه بر مطالعات اسنادی از طریق پرسشنامه نظرات خبرگان در ارتباط با موضوع جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که مکان ایستگاه های آتش نشانیدر منطقه ثامن از منظر پدافند غیرعامل در برخی از معیارها مانند پراکندگی و تناسب تعداد ایستگاه ها با فضا و عملکردمنطقه، ایستگاه های آتش نشانی وضعیت قابل قبولی دارند و در برخی از معیارها مانند ایمن سازی سازه های حیاتی مانندمعابر و دسترسی ها و قدمت بناها وضعیت قابل قبولی ندارند. همچنین مشخص شد که ایستگاه های آتش نشانی در حوزهطراحی شهری به نظام های حرکت و دسترسی، ایمنی و خوانایی توجه چندانی نداشته اند و در این حوزه ها دارایکمبودهایی می باشند. در پایان بر اساس تحقیقات و نظرات خبرگان، نسبت به تدوین اهداف کلان و راهبرد ها و سپس راهکارهای پیشنهادی برای احداث ایستگاه های جدید آتش نشانی منطبق با اصول طراحی و معماری اسلامی بر گرفته از بافتسیما و منظر محدوده پیشنهاد شده است.

پدافندغیرعامل، طراحی شهری، بافت فرسوده، ایستگاه آتش نشانی