رضا هورمهر - دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا
مریم محمدی - عضو هیئت علمی گروه آموزشی باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

در جریان تحولات صورت گرفته در معماری معاصر ایران که سرآغاز آن را می توان به دوره پهلوی نخست نسبت داد، رویکردهایچون باستان گرایی و ملی گرایی برجسته گشته و مورد توجه قرار می گیرد از این روی نه تنها توجه به معماری گذشته خصوصادوره های درخشان هخامنشی و ساسانی مد نظر است که به گونه ای توجه و تعظیم مفاخر ملی در حوزه های علمی، فرهنگی،هنری و حتی سیاسی هم راستا با این نگرش است. این رویکرد با جریانات علمی شدن و حضور دانش آموختگان این عرصه بسیارمتحول گشته و معماران متقدم با الهام از عناصر معماری ایرانی و بهره گیری از شاخصه های زیبایی شناختی و درعین حاللحاظ انتزاعی گری به سبب پرداخت به مفاهیم و معانی، آثار فاخری را خلق می نمایند.به گاه برپایی انجمن مفاخر ملی در یکصد سال پیش (سال ۱۳۰۱ هجری شمسی) توسط هیات موسس اولیه آن، اشخاصی چونمحمدعلی فروغی، حسن مستوفی، حسن پیرنیا، تیمورتاش، کیخسرو شاهرخ، هدف از تاسیس "ازدیاد علاقه عامه به آثار قدیمیتاریخی و علمی و صنعتی ایران و نگهداری صنایع مستظرفه و صنایع دستی و حفظ سبک و شیوه قدیم آن ها " عنوان گردید.دیری نپایید که یکی از مهمترین فعالیتهای آن در قالب خلق بناها و آثار یادمانی به پاسداشت بزرگان تاریخ و فرهنگ این مرز وبوم تبلور یافت. آثاری چون آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، بوعلی سینا، شیخ اجل سعدی، نادر شاه افشار و ... در زمره اینرخداد قرار می گیرند.در این راستا همچنین به زمان دهه چهل شمسی مقدمات احداث بنای یادمانی در محل گورستان تاریخی سرخاب تبریز بهیادبود چندصد شاعر و ادیب خفته در این خاک با نام مقبره الشعراء شکل می گیرد و سرانجام با پیگیری های صورت گرفتهتوسط مقامات محلی و حکومتی در میانه دهه پنجاه شمسی طرح این یادمان طی برگزاری فراخوانی عمومی انتخاب و به مرحلهاجرا در می آید. با این وجود روند احداث این ساختمان با فراز و نشیب های گوناگون تا بعد از دوران انقلاب اسلامی تداوم مییابد. ایده های طراح این بنا که توسط آقای مهندس غلامرضا فرزانمهر خلق می گردد سبک معماری تلفیقی است که شاخصههای هندسی ویژه ای را می توان در آن بازشناخت، ساختاری که می بایست آنرا همچون دیگر گونه ها و اسلاف خود ساختمان-یادمان تلقی کرد. در این مقاله به تلخیص به روند شکل گیری اثر از برهه تفکر خلق آن تا شکل گیری تشکل معماری و فضاییآن پرداخته شده و تحلیل هندسی- فضایی آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

تبریز، مقبره الشعراء، کوی سرخاب، بنای یادمانی، انجمن مفاخرملی ایران