مهدی خوبدل - مرکز تحقیقات بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران
رضا رنجبر - مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران
جلال جلالی سندی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
داود شایگان - گروه گیاهپزشکی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

از مهم­ترین روش های گسترش عوامل بیماری­زا در جنگ­ های بیولوژیک، استفاده از حشرات ناقل خونخوار است. کک ها از مهمترین حشرات مورد توجه در انتقال عوامل میکروبی هستند. تدوین و بروزرسانی روش های نوین و اختصاصی کنترل حشرات از ضروریات پدافند غیرعامل و آماده­ سازی برای مقابله با حملات بیولوژیک و همچنین اپیدمی های غیرمنتظره بیماری است. برای مدیریت موفق کک ها، راهبردهای مورد استفاده باید به صورت انتخابی عمل کنند و کمترین تاثیر روی محیط زیست و انسان را داشته باشند. در این مطالعه مروری تاثیر ترکیبات شبه هورمونی و تنظیم ­کننده­ های رشد حشرات در کنترل کک ­ها مورد بررسی قرار گرفته است. برای انتخاب مقالات، پایگاه­ های اطلاعاتی معتبر علمی نظیر EMBASE، PubMed، Scopus، Science direct،Citation Index  و Google Scholar مورد استفاده قرار گرفتند. برای بازیابی مطالعات، راهبرد جستجو و انتخاب مقالات بر اساس کلمات کلیدی Control، Fleas، Siphonaptera، Insect growth regulator، hormones mimicsInsect ، با ترکیبات احتمالی مختلف انجام گرفت. جستجو بر اساس کلمات کلیدی در عنوان مقالات و بدون محدودیت زمانی تا سال ۲۰۲۰ انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد در بین تنظیم­ کننده های رشد و سه گروه اصلی که به تولید تجاری رسیده­ اند شامل آنالوگ­ های هورمون جوانی، آگونیست­ های اکدایستروئید و بازدارنده های سنتز کیتین، آنالوگ­­ های هورمون جوانی و بازدارنده های سنتز کیتین بیشترین کارایی را علیه کک ها داشته­ اند. تنظیم ­کننده­ های رشد حشرات علاوه بر اختصاصی بودن علیه حشرات، ماندگاری بالاتری در محیط، نسبت به سایر سموم ایمن دارند. این ترکیبات می­ توانند جمعیت کک ها را سرکوب کنند و از مصرف مداوم سموم شیمیایی جلوگیری کنند. همچنین این ترکیبات بروز مقاومت در جمعیت کک ­ها را مختل می­ کنند. در صورت انجام حملات بیولوژیک با استفاده از کک­ های ناقل طاعون در جنگ های بیولوژیک، تنظیم­ کننده های رشد مانند پایروپروکسی­فن و لوفنورون می توانند، بدون آسیب به نیروهای خودی، بقا و تولیدمثل کک ها را مختل کرده و جمعیت کک را در زمان کوتاهی کنترل کنند.

جنگ بیولوژیک, کک, تنظیم کننده های رشد حشرات, کنترل ایمن